สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๑ / เรื่องที่ ๕ ปลา / สำหรับเด็กระดับกลาง

ปลา เป็นสัตว์มีกระดูกสันหลัง มีครีบ มีเกล็ดหรือไม่มีเกล็ด และหายใจทางเหงือก ปลาอาศัยอยู่ในน้ำ อุณหภูมิของตัวปลาเปลี่ยนได้ตามอุณหภูมิของน้ำที่มันอาศัยอยู่ นักวิทยาศาสตร์จึงจัดปลาไว้ใน กลุ่มสัตว์เลือดเย็น
	ในบรรดาสัตว์มีกระดูกสันหลัง ปลามีจำนวนชนิดมากที่สุด คือ มีอยู่ประมาณ ๒๐,๐๐๐ ชนิด สัตว์ที่มีกระดูกสันหลังอื่นๆ ที่มีจำนวนชนิดรองไปจากปลา ได้แก่ นก สัตว์เลื้อยคลาน สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม และสัตว์ครึ่งน้ำครึ่งบก
ปลาต่างชนิดกัน มีขนาดและรูปร่างแตกต่างกันไป ขนาดของปลาอาจเล็กใหญ่ผิดกันไปได้ตั้งแต่ ๑.๒ เซนติเมตร จนถึง ๒๒ เมตร ปลาส่วนใหญ่มีรูปร่างเพรียว หัวแหลมท้ายแหลม ที่มีรูปร่างเป็นอย่างอื่นก็มีอยู่อีก เป็นจำนวนมาก ปลาส่วนใหญ่ มีเกล็ดปกคลุมทั่วทั้งตัว ปลาที่ไม่มีเกล็ดมักจะมีเมือกลื่นแทน เกล็ดทำหน้าที่ปกคลุมและป้องกันอันตรายที่จะเกิดแก่เนื้อและหนังปลา ซึ่งอ่อนนุ่ม เกล็ดส่วนมากเรียงเหลื่อมซ้อนกันหันไปทางหางเหมือนกระเบื้องมุงหลังคา ถ้านำเกล็ดมาตรวจดูด้วยแว่นขยาย รอยวงปีทีเกล็ดจะบอกให้ทราบถึงอายุของปลาได้ ปลามีครีบตามลำตัว หลายแห่ง โดยทั่วไปครีบจะช่วย ในการทรงตัวและว่ายน้ำ ปลาเคลื่อนที่ไปข้างหน้าและถอยหลังได้ โดยโบกครีบหาง สลับกับการยืดและหดของกล้ามเนื้อลำตัว ครีบอกและครีบท้องเทียบได้กับขาหน้าและขาหลัง ของสัตว์สี่เท้าบนบก ครีบทั้งสองนี้มีหน้าที่ช่วยครีบอื่นในการทรงตัว ครีบอกสำคัญกว่าครีบท้องตรงที่อาจช่วยในการเปลี่ยนทิศทางการเคลื่อนที่ได้ ครีบอกที่แผ่กางออกจะต้านน้ำช่วยให้ปลาหยุดนิ่ง อยู่กับที่ได้เมื่อต้องการ ครีบหลัง และครีบทวาร ช่วยใหปลาทรงตัวตรง และเคลื่อนไปได้ตามแนวตรง ปลาเกือบทุกชนิด หายใจด้วยเหงือก เมื่อปลาว่ายน้ำมันจะอ้าปากอมน้ำเข้าไว้ในปาก น้ำซึ่งมีก๊าซออกซิเจนละลายปนอยู่ด้วยนี้ จะผ่านเข้าไปทางช่องเหงือกซึ่งตั้งอยู่ในกระพุ้งแก้ม เหงือกจะรับเอาก๊าซออกซิเจนไว้แล้วปล่อยสู่สายเลือด ในขณะเดียวกันก็จะถ่ายเท ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ให้ละลายลงในน้ำ น้ำที่มีก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ปนอยู่จะถูกส่งออกทางช่องแก้ม แรงส่งออกนี้ จะช่วยเสริมให้ปลาเคลื่อนที่ไปข้างหน้าได้ด้วย ปลาบางชนิด เช่น ปลาช่อน ปลาหมอ ปลาดุก มีอวัยวะพิเศษอยู่ใกล้กับเหงือก ใช้ช่วยหายใจในบรรยากาศได้โดยตรง ปลาบางชนิดมีอวัยวะคล้ายปอด ทำให้ต้องผุดขึ้นหายใจเหนือน้ำตลอดเวลา มิฉะนั้นก็จะตาย เนื่องจากไม่อาจหายใจทางเหงือกเพียงอย่างเดียวได้ ปลา กินอาหาร แตกต่างกันไปแล้วแต่ชนิดของปลา อาหารที่ปลากิน โดยทั่วไปได้แก่ พืชน้ำ ปลาบางชนิดกินแพลงก์ตอน ซึ่งเป็นสิ่งมีชีวิตเล็กๆ อาจเป็นพืชหรือสัตว์ที่อาศัยอยู่ในน้ำ นอกจากนั้นยังมีปลาที่กินแมลง หอย ปู กุ้ง หรือปลาตัวที่เล็กกว่าเป็นอาหาร ปลาเกือบทุกชนิด สืบพันธุ์โดยการออกไข่ แม่ปลาวางไข่ครั้งหนึ่งเป็นจำนวนมากมาย ปลาในทะเลหลวงบางชนิด วางไข่ครั้งละกว่า ๓๐ ล้านฟอง เมื่อวางไข่แล้วแม่ปลาพ่อปลามักจากไปเลย ปล่อยให้ไข่ฟักเป็นตัวตามลำพัง ดังนั้นไข่และลูกปลาจำนวนมาก จึงกระจัดกระจายและมักถูกสัตว์อื่นกินเป็นอาหาร เหลือรอดเป็นตัวและเติบโตขึ้นเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ปลาเป็นสัตว์ที่มีความสำคัญต่อมนุษย์ เนื้อปลาเป็นอาหารที่มีคุณค่า และเป็นประโยชน์ต่อร่างกาย ปีหนึ่งๆ จึงมีปลาน้ำจืดและปลาน้ำเค็มถูกจับขึ้นมา เพื่อใช้ทำอาหารเป็นจำนวนมาก เฉพาะปลาทะเลที่ถูกจับขึ้นทั่วโลกมีจำนวนมากกว่าปีละ ๖๐ ล้านตัน

หัวข้อก่อนหน้า

หัวข้อถัดไป