สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๑๒ / เรื่องที่ ๔ การพัฒนาชาวเขาและการเกษตรที่สูง / การวิจัย

การวิจัย โครงการหลวงได้จัดการวิจัยมาแล้ว ๖๖ โครงการ โดยมีข้าราชการหลายหน่วยงานอาสา มาร่วมทำ คือ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ สถาบันเทคโนโลยีการเกษตรแม่โจ้ กรมวิชาการเกษตร สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย สำนักงานเกษตรภาคเหนือ และสำนักงานพลังงานปรมาณูเพื่อสันติ เป็นต้น กระทรวงเกษตรของสหรัฐอเมริกา ไต้หวัน และแคนาดา ให้ทุนสนับสนุน และประเทศต่างๆ หลายประเทศทูลเกล้าฯ ถวายพันธุ์พืชเมืองหนาว และอนุเคราะห์ให้เจ้าหน้าที่ไปดูงาน
ไม้ดอกเมืองหนาวที่ได้รับการส่งเสริม ให้ปลูกทดแทนฝิ่น	การวิจัยส่วนมากเกี่ยวกับการหาพืชเมือง หนาวมาปลูก เพราะควรจะมีราคาสูงกว่าพืชเมืองร้อน ส่วนพืช เช่น ผักหรือไม้ดอก ที่ปลูกบนพื้นราบในฤดูหนาวได้ ก็จะเลี่ยงปลูกนอกฤดู ในเมื่อราคาสูงขึ้นหลายเท่าตลอดเวลา เราจะต้องคำนึงถึงรายได้ ที่จะต้องให้มากพอ ที่จะทดแทนรายได้จากฝิ่น
พืชที่ทำรายได้สูงกว่าฝิ่น พืชที่ทำรายได้มากว่ารายได้จากฝิ่นมีหลายชนิด คือ ๑. ผลไม้เมืองหนาว คือ บ๊วย ท้อ พลัม แอปเปิล สาลี่ พลับ กีวี ๒. กาแฟอะราบิกา ๓. ผลไม้กึ่งหนาว คือ สตรอว์เบอรี องุ่น เฉพาะที่ไม่มีเมล็ด และเสาวรส ๔. เห็ดหอม ๕. ดอกไม้ คือ แกลดิโอลัส (ทั้งหัวและ ดอก) เยอร์บีราพันธุ์ยุโรปและที่ผสมขึ้น สแตติส จิบโซฟิลลา คาร์เนชัน แอลสโตรมีเรีย ลิลี ไอริส แดฟโฟดิล พรีเซีย และเบญจมาศ ๖. ผักเมืองหนาว และนอกฤดู เช่น กะหล่ำดาว กะหล่ำแดง กระเทียมต้น หอมญี่ปุ่น ผักชีฝรั่ง ผักกาดฝรั่งต่างๆ แรดิช เฟนเนล เทอร์นิพ และเอ็นไดฟ์ ๗. มันฝรั่ง โดยเฉพาะเพื่อทำพันธุ์ ๘. ถั่วแดงหลวงและถั่วอื่นๆ ๙. ลินสีด เพื่อเอาเมล็ดไปสกัดน้ำมัน และเอาเส้นในลำต้นไปทอผ้าลินิน ๑๐. ข้าวสาลี
ต้นตังกุยขณะมีดอกสวยงาม

สถานีวิจัย โครงการหลวงมีสถานีวิจัย คือ ๑. สถานีเกษตรหลวงอ่างขาง งานหลัก คือวิจัยผลไม้เมืองหนาว แต่ยังเป็นสถานที่อบรม และขยายพันธุ์อีกด้วย การวิจัยคาดว่า กำลังจะเสนอผลไม้ใหม่อีกชนิดหนึ่ง คือ ราสป์เบอร์รี ๒. สถานีแม่หลอด วิจัยหาสายพันธุ์กาแฟ อะราบิกาที่ปลอดโรคราสนิม ๓. สถานีเกษตรหลวงปางดะ ได้รับพระราชทานชื่อ "หลวง" เมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๐ วิจัยผักและถั่ว แต่งานหลักคือ ขยายพันธุ์ไม้ผล และถั่ว โครงการอินทนนท์ งานหลักคือ ส่งเสริม แต่มีการวิจัยไม้ดอก และที่สถานีย่อยขุนห้วยแห้ง วิจัยมะเดื่อหวาน ทับทิมและองุ่นไม่มีเมล็ด นอกจากนี้ยังมีแปลงหญ้าสำหรับเลี้ยง และขยายพันธุ์วัว พันธุ์ยุโรปที่ต้องการอากาศเย็นอีกด้วย
ดอกแอลสโตรมีเรีย
ขั้นตอนของการพัฒนาที่สูง โครงการหลวงมีขั้นตอนการพัฒนาดังนี้ ขั้นพื้นฐาน ๑. สำรวจสำมะโนประชากรว่า มีอยู่กี่ครอบครัว แบ่งเป็นหญิง ชาย เด็ก และหาข้อมูลทางเศรษฐกิจ ๒. สำรวจและวางแผนการใช้ที่ดินด้วย กล้องถ่ายรูปสี่ช่วงแสงติดเครื่องบิน (Multispectrum) แบบเดียวกับที่ใช้ติดดาวเทียม การสำรวจโดยวิธีนี้กระทำได้รวดเร็วและเสียค่าใช้จ่ายน้อย การถ่ายภาพกระทำโดยกรมแผนที่ และการอ่านภาพถ่ายและรายงาน อยู่ในความรับผิดชอบของสภาวิจัยแห่งชาติ แผนการใช้ที่ดินแบ่งออกดังนี้ คือ ก) ที่ชันมาก หรือหน้าดินตื้น สำหรับ ปลูกป่า ซึ่งต้องปลูกขึ้นถ้าถูกทำลายไปแล้ว ข) ที่ชัน สำหรับปลูกไม้ยืนต้น แบ่ง ออกเป็นที่ที่ให้น้ำชลประทานได้และไม่ได้ แปลง ที่ให้น้ำได้ใช้สำหรับปลูกท้อ พลับ แอปเปิล สาลี่ ส่วนที่ให้น้ำไม่ได้สำหรับปลูกบ๊วย พลับ และกาแฟ เพราะต้นไม้พวกหลังนี้ใบผลิ ออกดอก และติดผล ขณะที่ยังมีฝนอยู่ ค) ที่ลาด สำหรับพืชไร่ เช่น ข้าวไร่ ข้าวสาลี ลินสีด ง) ที่ลาดน้อยและให้น้ำได้ สำหรับ พืชที่ต้องดูแลมาก เช่น ผักและดอกไม้ ซึ่งแต่ละครอบครัว มีแรงงานเพาะปลูกได้เพียงหนึ่งไร่เท่านั้น แต่จะมีรายได้จากพืชผล จ) ที่ไม่ชัน แต่หน้าดินตื้น สำหรับทำทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ ตามที่ได้กล่าวมาแล้ว ทุ่งเลี้ยงสัตว์บนที่สูงมีทางที่จะผลิตวัวพันธุ์ยุโรปได้ดี วัวสามารถเดินไปที่รถได้ ถ้าถนนเสีย
๓. บริรักษ์ เนื้อที่เพื่อการเกษตรที่แยก จำพวกการใช้ตามข้างบนนี้แล้ว ก็จำเป็นอย่างยิ่ง ที่จะมีการบริรักษ์ เพื่อมิให้หน้าดินพังทลายลงมา เมื่อฝนตก มีการทำขั้นบันได ทำคูตามแนวระดับ เพื่อระบายน้ำ หรือปลูกพืชตามแนวระดับ เป็นต้น การบริรักษ์ทำให้ชาวเขาสามารถทำไร่ทำสวนอยู่ ที่เดิมได้ไม่ต้องทำไร่เลื่อนลอยอีกต่อไป ควรจะกล่าวในที่นี้ว่า โครงการหลวงกำลังทดลองการเพาะปลูกพืชไร่ โดยไม่ไถ หรือขุดพรวนดิน ทั้งนี้ เพื่อป้องกันการพังทลายของดิน นอกจากนี้ การเพาะปลูกแบบใหม่นี้ จะทิ้งต้นและใบพืชเอาไว้ในไร่หลังจากเก็บเกี่ยว ซึ่งจะกลายเป็นอาหารของพืช ที่จะปลูกต่อไป กับทั้งจะป้องกันไม่ให้วัชพืชขึ้นอีกด้วย	พืชผักเมืองหนาวที่ได้รับการวิจัย และส่งเสริมให้ปลูกทดแทนฝิ่น
๔. ชลประทาน ทำฝาย ท่อ และคูส่งน้ำ ดังที่กล่าวแล้วแต่ต้น ที่สูงมักจะกันดารน้ำ โครงการจึงได้ศึกษาระบบการให้น้ำหยด ของอิสราเอล และบัดนี้ ก็ได้ผลิตอุปกรณ์ระบบน้ำหยดจำหน่ายแล้ว
พืชผักเมืองหนาวที่ได้รับการวิจัยและส่งเสริมให้ปลูกทดแทนฝิ่น
๕. ถนนมีความสำคัญมากในการพัฒนา เพราะที่ซึ่งการคมนาคมสะดวกสามารถผลิตพืชผล ที่ราคาแพงแต่ไม่ทนทานได้ เช่น ดอกไม้ ผัก และสตรอว์เบอร์รี ส่วนบริเวณที่ห่างไกลจากถนนที่ใช้ได้สะดวก ก็ย่อมจะส่งเสริมพืชได้เฉพาะชนิดที่ทนทาน เท่านั้น