สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๑๔ / เรื่องที่ ๖ การปลูกหญ้าเลี้ยงสัตว์ / อัตราสัตว์แทะเล็มของทุ่งหญ้า

อัตราสัตว์แทะเล็มของทุ่งหญ้า ในการจัดการดูแลทุ่งหญ้าให้มีสภาพใช้การได้ดีและนานนั้น นอกจากการดูแลเรื่องการบำรุงปุ๋ย การกำจัดวัชพืช และโรคแมลงแล้ว มีปัจจัยสำคัญอีกประการหนึ่ง คือ จำนวนสัตว์ที่ใช้เลี้ยงหรือปล่อยแทะเล็มในพื้นที่ทุ่งหญ้า หรือจำนวนสัตว์ต่อไร่ ถ้ามีสัตว์มากเกินไป หญ้าจะถูกแทะเล็มเหยียบย่ำจนตายในเวลารวดเร็ว ถ้ามีสัตว์น้อยเกินไป หญ้าจะเหลือมาก เปลืองค่าใช้จ่าย ดังนั้น จะต้องกำหนดจำนวนสัตว์ให้พอเหมาะกับพื้นที่ทุ่งหญ้า จำนวนสัตว์ที่ปล่อยลงแทะเล็มในพื้นที่หนึ่งไร่ในช่วงเวลาหนึ่ง เรียกว่า อัตราสัตว์แทะเล็มของทุ่งหญ้า เช่น ใช้โค ๑๐ ตัวต่อ ๑๐ ไร่ อัตราแทะเล็มเท่ากับ ๑ ตัวต่อไร่ หรือโค ๒๐ ตัวต่อพื้นที่ ๑๐ ไร่ อัตราแทะเล็มเท่ากับ ๒ ตัวต่อไร่ ทั้งนี้โดยใช้สัตว์ที่โตแล้วขนาดน้ำหนัก ๒๕๐-๓๐๐ กิโลกรัมเป็นเกณฑ์ อัตราแทะเล็มที่เหมาะสม คือ อัตราที่ไม่ทำให้ทุ่งหญ้าเสียหาย หรือหญ้าตาย ในช่วงฤดูเลี้ยงสัตว์ โดยทั่วๆ ไป แนะนำให้ใช้อัตรา ๐.๒๕-๐.๓๓ ตัวต่อไร่ ทั้งนี้ ขึ้นกับพันธุ์หญ้า และความสมบูรณ์ ตลอดจนผลิตผลของทุ่งหญ้า ชาวบ้านทั่วๆ ไป มักพูดกลับกัน เพื่อความสะดวกเข้าใจง่าย โดยใช้อัตราพื้นที่ต่อจำนวน สัตว์ เช่น ใช้ทุ่งหญ้า ๔ ไร่ต่อตัว หรือ ๓ ไร่ต่อตัว ซึ่งเป็นอัตราเดียวกันกับข้างต้น

การเลี้ยงหรือปล่อยสัตว์แทะเล็มในทุ่งหญ้าด้วยอัตราส่วนที่เหมาะสมกับพื้นที่ จะช่วยรักษาสภาพทุ่งหญ้าให้ใช้การได้ดีและนาน

การใช้ประโยชน์ทุ่งหญ้า ๑. การปล่อยโคแทะเล็ม จะต้องจัดจำนวนโคให้พอดีกับพื้นที่ทุ่งหญ้า โดยทั่วๆ ไปใช้สัดส่วน โคหนึ่งตัวต่อพื้นที่ ๓-๔ ไร่ ส่วนการใช้เลี้ยงโดยวิธีตัดให้กิน อาจใช้เพียงครึ่งไร่ต่อตัว หากใช้จำนวนโคมากไป หญ้าจะถูกทำลายอย่างรวดเร็ว และตายในที่สุด การตัดหญ้า หรือปล่อยให้โคแทะเล็ม ควรเว้นช่วยให้ห่างกัน ๓๕-๔๐ วัน แล้วแต่พันธุ์หญ้า ถ้าหากปล่อยหรือตัดถี่เกินไป ใบหญ้าถูกทำลายไม่อาจปรุงอาหารได้ทัน หญ้าต้องดึงเอาอาหารที่เก็บสำรองไว้ในต้น ราก เหง้า ออกมาใช้จนหมด และตายในที่สุด อย่างไรก็ตาม จะต้องคำนึงถึงคุณภาพดี คุณค่าอาหารสูง ย่อยง่าย โคใช้ประโยชน์ได้มาก ถ้าปล่อยหญ้าแก่มากเกินไป โคไม่กิน หรือกินได้น้อย คุณค่าอาหารลดลง ๒. การใช้ทุ่งหญ้า นอกจากปล่อยโคแทะเล็ม และตัดให้กินสดแล้ว อาจใช้ทำหญ้าแห้งหรือหญ้าหมักไว้เลี้ยงสัตว์ในช่วงฤดูแล้งด้วย