ขนาดพื้นที่บริเวณชุมชนโบราณที่ขุดคูคันดินล้อมรอบ

ขนาดพื้นที่บริเวณชุมชนโบราณที่ขุดคูคันดินล้อมรอบ

เมื่อกล่าวถึงชุมชน หรือบ้านเมืองใด นอกจากจะกล่าวถึงประวัติความเป็นมา และความสำคัญแล้ว ข้อมูลที่น่าสนใจศึกษาคือ ขนาดของชุมชน โดยทั่วไปเราใช้จำนวนประชากรเป็นการบอกขนาด ความเล็กใหญ่ของชุมชน ขนาดของพื้นที่จะเป็นสัดส่วนตามกันไปกับจำนวนประชากร ชุมชนขนาดใหญ่ที่มีผู้คนอาศัยอยู่มาก ก็จะมีพื้นที่กว้างใหญ่ ในทำนองเดียวกัน ชุมชนขนาดเล็กก็มีพื้นที่ขนาดเล็ก สำหรับชุมชนโบราณที่มีคูคันดินล้อมรอบนั้น เป็นการยากลำบากที่จะทราบถึงจำนวนประชากรที่แน่นอน อย่างไรก็ตามการศึกษาสำรวจรังวัดให้ทราบขนาดของพื้นที่ ก็อาจจะสะท้อนให้ทราบถึงขนาดของชุมชนได้ เนื่องจากยังไม่มีการกำหนดขนาดของชุมชน โดยขนาดของพื้นที่เป็นมาตรฐานมาก่อน นักโบราณคดีจึงได้ศึกษาขนาดพื้นที่บริเวณที่มีคูคันดินล้อมรอบทั่วทั้งประเทศ จำนวน ๘๙๖ แห่ง โดยใช้ภาพถ่ายทาง อากาศ

จำนวนแหล่งชุมชนโบราณทุกช่วงขนาด ๕๐ ไร่

เราพบว่า ความสัมพันธ์ระหว่างจำนวนพื้นที่ และจำนวนแหล่งชุมชนโบราณนั้น จำนวนแหล่งชุมชนโบราณเป็นปฏิภาคกลับกันกับขนาดของพื้นที่ ชุมชนโบราณที่มีขนาดพื้นที่เล็ก จะมีจำนวนมาก และชุมชนโบราณที่มีขนาดพื้นที่ใหญ่ จะมีจำนวนน้อย ซึ่งเป็นไปตามลักษณะของชุมชนทั่วไป และจากลักษณะการกระจายตัวตามความสัมพันธ์ดังกล่าว ช่วยให้กำหนดขนาดของชุมชนตามขนาดของพื้นที่ได้ ดังนี้

๑) ชุมชนขนาดเล็กมาก มีขนาดพื้นที่เล็กกว่า ๘๐ ไร่

สำรวจพบจำนวน ๒๘๒ แห่ง หรือคิดเป็นร้อยละ ๓๒.๔ ของจำนวนทั้งหมด

๒) ชุมชนขนาดเล็ก มีขนาดพื้นที่ระหว่าง ๘๐-๒๐๐ ไร่

สำรวจพบจำนวน ๒๗๙ แห่งหรือประมาณร้อยละ ๓๒.๑ ของจำนวนทั้งหมด

๓) ชุมชนขนาดกลาง มีขนาดพื้นที่ระหว่าง ๒๐๐-๔๐๐ ไร่

สำรวจพบจำนวน ๑๖๔ แห่งหรือประมาณร้อยละ ๑๘.๙ ของจำนวนทั้งหมด

๔) ชุมชนขนาดใหญ่ มีขนาดพื้นที่มากกว่า ๔๐๐ ไร่

สำรวจพบจำนวน ๑๔๔ แห่ง หรือประมาณร้อยละ๑๖.๖ ของจำนวนทั้งหมด

แผนที่แสดงแนวคูคันดินจากกำแพงเพชรถึงสวรรคโลก (ศรีสัชนาลัย) ซึ่งเชื่อกันมาก่อนว่า เป็นถนน พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าฯ เมื่อครั้งยังทรงดำรงตำแหน่งสมเด็จพระยุพราช ได้เสด็จพระราชดำเนินสำรวจด้วยพระองค์เอง เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๐

การกำหนดขนาดพื้นที่ชุมชนโบราณดังกล่าว เป็นการกำหนดขนาดในขั้นต้นสำหรับใช้เป็นข้อมูลพื้นฐาน เพื่อเป็นแนวทางการศึกษาเกี่ยวกับชุมชนโบราณในภาพรวม การนำขนาดพื้นที่ไปศึกษาร่วมกับข้อมูลประวัติศาสตร์โบราณคดีด้านอื่นๆ จะช่วยให้เข้าใจความสัมพันธ์ของขนาดพื้นที่ชุมชนโบราณมากขึ้น

ปัจจุบันยังไม่มีการศึกษาในรายละเอียดให้เข้าใจ ถึงความสำคัญของขนาดพื้นที่บริเวณที่ขุดคูคันดินล้อมรอบ แต่จากหลักฐานในเบื้องต้น ก็พอจะทำให้เราเข้าใจว่า แหล่งชุมชนโบราณที่มีขนาดพื้นที่จัดอยู่ในประเภทชุมชนโบราณขนาดใหญ่ มักพบว่า เป็นเมืองที่มีความสำคัญ ซึ่งได้กล่าวถึง และรู้จักกันดีในทางประวัติศาสตร์โบราณคดี ทั้งได้มีการสำรวจพบโบราณสถาน และโบราณวัตถุ ที่แสดงว่า เคยเป็นเมืองสำคัญมาก่อน

หัวข้อก่อนหน้า

หัวข้อถัดไป