สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๑๕ / เรื่องที่ ๙ มลพิษทางอากาศ / ความสัมพันธ์ระหว่างสารมลพิษกับสภาพทางภูมิศาสตร์

อุณหภูมิกับการกระจายของมลพิษ :บรรยากาศปกติท้องฟ้าเย็นกว่าพื้นดินจึงช่วยให้มลพิษกระจายตัวได้ดี

ความสัมพันธ์ระหว่างสารมลพิษกับ สภาพทางภูมิศาสตร์ เมื่อมีสารมลพิษอยู่ในบรรยากาศ สภาพภูมิอากาศ และภูมิประเทศในที่นั้น จะมีผลต่อสภาวะมลพิษเป็นอย่างยิ่ง ลมแรงย่อมพัดพาสารมลพิษให้กระจายตัวไปได้อย่างรวดเร็ว ในขณะที่ลมสงบ ทำให้สารมลพิษอยู่นิ่ง และอาจเกิดอันตรายในบริเวณใกล้เคียง ในทางตรงกันข้ามการชักนำเอาสารมลพิษให้ฟุ้งกระจายไปไกลดังเช่น การต่อปล่องควันให้สูงนั้น อาจไม่แก้ปัญหาในระยะยาว แต่กลับสร้างปัญหามลพิษกับสถานที่อื่น ซึ่งอยู่ห่างไกลก็เป็นได้ อุณหภูมิของบรรยากาศ ควบคุมการกระจายตัวของสารมลพิษ ตามปกติอากาศจะเย็นลงเป็นลำดับตามความสูง ลักษณะเช่นนี้มักเกิดขึ้นในเวลากลางวัน เมื่อแสงแดดส่องถึงพื้นดิน และช่วยพาให้สารมลพิษลอยสูงขึ้น ส่วนในเวลากลางคืนจวบจนรุ่งสางก่อนพระอาทิตย์ขึ้น พื้นดินจะแผ่ รังสีความร้อนที่สะสมไว้ บรรยากาศใกล้พื้นจึงเย็นลงกว่าอากาศข้างบน ลักษณะความผกผันของอุณหภูมิ (inversion) นี้ นอกจากไม่ช่วยให้สารมลพิษกระจายตัวขึ้นสูงแล้ว ยังกลับเก็บกักไว้กับที่ หรือกดให้ลอยต่ำลง สภาพภูมิศาสตร์นี้มีความสำคัญต่อมลพิษทางอากาศเป็นอย่างยิ่ง ดังเช่น นครลอสแองเจลีส ซึ่งมีหุบเขาล้อมรอบ และอยู่ประชิดฝั่งทะเล มลพิษซึ่งเกิดจากการจราจรไม่สามารถกระจายพ้นออกจากหุบเขาได้ เพราะลมบกอ่อนแรงกว่าลมทะเล และลมจากพื้นราบสู่ภูเขาอ่อนกว่าลมจากภูเขาสู่พื้นราบ จึงเกิดการเก็บกักสารมลพิษไว้ในแอ่ง จนเป็นอันตรายต่อชาวเมืองในบางโอกาส ในหุบเขา ดอนอรา มลรัฐเพนซิลเวเนีย มีโรงงานถลุงเหล็ก และทำขดลวด โรงถลุงสังกะสี และโรงงานผลิตกรดซัลฟุริก ดังนั้นเมื่อเกิดสภาวะอากาศสงบนิ่ง มลพิษในอากาศจึงสะสมอยู่มาก จนประชาชนเสียชีวิต ๒๐ คน และล้มป่วยอีกหลายพันคน ภายในเวลาเพียง ๔ วันเมื่อ ค.ศ. ๑๙๔๘ (พ.ศ. ๒๔๙๑) ส่วนหุบเขาเมยุส ประเทศเบลเยียม ซึ่งมีสภาพใกล้เคียงกันนั้น มีคนแก่ และผู้ป่วยถึงแก่ชีวิต ๖๓ คน และล้มป่วยอีกหลายร้อยคน ภายในเวลาเพียง ๕ วัน ตัวอย่างเหล่านี้แสดงถึงความสัมพันธ์อันสลับซับซ้อนระหว่างภูมิอากาศ กับภูมิประเทศ ตลอดจนการกระจายตัวของสารมลพิษทางอากาศ ท้ายที่สุดอาจร่วมกันส่งเสริมให้เกิดอันตรายร้ายแรงมากยิ่งขึ้นในบาง กรณี ในประเทศไทย มีพื้นที่ตั้งโครงการขนาดใหญ่หลายแห่ง ซึ่งมีสภาพคล้ายคลึงกับตัวอย่าง เช่น โครงการพัฒนาอุตสาหกรรมชายฝั่งทะเลตะวันออก ที่บริเวณมาบตาพุด จังหวัดระยอง มีภูเขาตั้งกระหนาบแผ่นดินริมฝั่งทะเล ส่วนโรงจักรไฟฟ้า และเหมืองลิกไนต์ อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปางนั้น ตั้งอยู่ในหุบเขา หากไม่ป้องกัน อาจเกิดเหตุการณ์ทำนองเดียวกับนครลอสแองเจลีส หรือหุบเขาดอนอราก็เป็นได้ จึงควรจะเตรียมป้องกันไว้

หัว ข้อก่อนหน้า

หัว ข้อถัดไป