สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๑๖ / เรื่องที่ ๗ ดนตรีสำหรับเยาวชน / สำหรับเด็กระดับเล็ก

ในโลกนี้มีเสียงหลายอย่างที่หูของเรารับฟังแล้ว เกิดความพอใจ เช่น เสียงดนตรี เด็กๆ ส่วนมากชอบเสียงดนตรี เพราะทำให้รู้สึกสนุกสนาน บางทีเสียงดนตรีนั้น เป็นเพลงที่เรารู้จักคุ้นเคยมาก่อน อาจจะร้องเป็นเพลงตามได้ทันที หรือถ้าเป็นเพลงที่มีจังหวะร่าเริงสนุกสนาน เราก็อาจจะเต้นหรือรำตามเพลงได้ ดนตรีเป็นสิ่งสำคัญมากสำหรับเด็ก ทำให้เด็กเกิดความเพลิดเพลินสบายใจเวลาฟังเพลง ดนตรีที่มีจังหวะชัดเจน ช่วยให้เด็กสามารถเคลื่อนไหวร่างกาย เช่น แกว่งแขน เดิน กระโดด หรือหัดกายบริหารตามจังหวะได้ เราเรียกการเล่นพร้อมเสียงดนตรีนั้นว่า "กิจกรรมเข้าจังหวะ"

ถ้าเราเข้าร่วมกิจกรรมเข้าจังหวะบ่อยๆ เราจะร้องเพลง หรือเล่นดนตรีได้ดี และจะเป็นคนที่ฟังจังหวะดนตรีได้แม่นยำดีในภายหน้า

แม่ร้องเพลงกล่อมให้ลูกนอนฟังเป็นประจำ เด็กจะจำเพลงกล่อมนั้นได้ ต่อมาไม่นานก็จะร้องเพลงนั้นตามแม่ได้ บางทีเด็กขอให้แม่ร้องเพลง ที่เด็กชอบเป็นพิเศษให้ฟัง เด็กดังกล่าวนี้ถือว่า เป็นเด็กฉลาด เป็นคนเก่งที่รู้จักเลือกเพลงที่ตนชอบ เป็นคนที่มีสมองดี ความจำดี และยังมีประสาทหูดีด้วย การที่สนใจเพลงและดนตรีมาแต่เด็กเป็นสิ่งดี เพราะดนตรีที่ชอบนั้น เป็นเพื่อนที่ถูกใจของเราต่อไปในภายหน้า การฟังดนตรีอย่างเดียวแม้ว่าจะสนุก แต่ก็ยังไม่สนุกเท่ากับการเล่นดนตรีด้วยตนเอง เด็กที่เล่นดนตรีเสมอๆ จะเป็นคนร่าเริง สนุกสนาน เป็นคนอารมณ์ดี ยิ้มแย้มแจ่มใสเป็นประจำ เด็กทุกคนจึงควรเล่นดนตรี และควรหัดดนตรี ตั้งแต่อายุน้อยๆ ถ้าเราเล่นดนตรีได้ดี ตั้งแต่เป็นเด็ก พอโตขึ้น ยังคงเล่นดนตรี ต่อไปอีกไม่หยุด เราก็จะมีความชำนาญ และเล่นดนตรีได้ดีขึ้นไปเรื่อยๆ ในที่สุดก็จะเป็นนักดนตรีที่เก่ง และมีความสามารถมาก

ถ้าบ้านเมืองเรามีเด็กชอบฟังดนตรี ชอบเล่นดนตรีมากๆ ต่อไปภายหน้า ประเทศชาติจะมีนักดนตรี นักร้อง และนักฟังเพลง เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ดนตรีนอกจากจะใช้เพื่อความบันเทิงแล้ว อาจยึดเป็นอาชีพหาเลี้ยงตัวได้ ย่อมเป็นประโยชน์แก่ชาติบ้านเมือง ดนตรีที่บรรเลงเป็นหมู่ใหญ่ๆ เรียกว่า วงดนตรี กว่าจะบรรเลงให้ไพเราะชวนฟังได้ ต้องมีครูฝึกสอน นักดนตรีต้องหมั่นเพียรฝึกซ้อม ต้องมีความสามัคคีในการบรรเลงร่วมกัน ดนตรีจึงจะไพเราะ น่าฟัง บ้านใดเมืองใด มีดนตรีดี จะเป็นที่ชื่นชมยินดีของผู้ที่มาพบ มาเห็น ดนตรีเป็นสิ่งหนึ่งที่แสดงถึงความเจริญของชาติบ้านเมือง แสดงถึงความสามัคคีพร้อมเพรียงของหมู่คณะ การที่เราขับร้องบรรเลงเพลงชาติในตอนเช้าก่อนเข้าเรียนทุกวัน แสดงถึงความเป็นเอกราชของชาติด้วย

ดนตรีมีหลายอย่าง มีทั้งดนตรีของไทย และดนตรีของต่างประเทศ เราจะเลือกหัดเรียนดนตรีอย่างไหนก็ได้ เป็นสิ่งดีทั้งนั้น แต่ถ้าเกิดเป็นคนไทยแล้ว เล่นดนตรีไทยได้ดี ก็จะเป็นคนเก่ง มีผู้ชมเชย รักใคร่ และเป็นตัวอย่างของเยาวชนที่ดี ทั้งยังได้ชื่อว่า เป็นผู้นิยมวัฒนธรรมไทย และเป็นผู้ช่วยสืบต่อดนตรีไทย ให้คงอยู่ต่อไปอีกด้วย ดนตรีที่เหมาะกับเยาวชนที่มีอายุน้อยไม่ถึง ๑๐ ปีนั้น ส่วนมากจะเป็นเครื่องตี หรือเครื่องดนตรี ที่ใช้นิ้วกดลิ่มให้เกิดเสียง เครื่องตีมีอยู่มาก ในกลุ่มเครื่องดนตรีสากล เครื่องดนตรีไทยที่หัดง่ายสำหรับเด็กเล็ก ควรจะเป็นเครื่องดนตรีประเภทคุมจังหวะ เช่น กรับ ฉาบ และฆ้องโหม่ง เมื่อโตขึ้น จึงเรียนฆ้องวง หรือเรียนระนาดต่อไป เครื่องดนตรีที่ใช้คันชักสีให้เกิดเสียง จะยากสำหรับเด็กที่เริ่มหัดใหม่ๆ เพราะความพร้อมของมือและประสาทหูยังไม่ดีพอ จะทำให้บรรเลงแล้วเสียงเพี้ยนง่าย ฟังแล้วไม่ไพเราะ ทำให้ไม่ติดใจที่จะเล่น การเล่นดนตรีนั้น มีทั้งการนั่งเล่น ยืน และเดินเล่น ที่นั่งบรรเลงเช่นดนตรีไทย บางชนิดยืนหรือเดินบรรเลงก็ได้ การเดินแถว โดยใช้การตีกลองให้จังหวะ มีเครื่องตี หรือเครื่องเป่าเพียงสองสามชิ้น ก็เป็นดนตรีที่เยาวชนทำได้ดี ช่วยให้การเดินแถวเป็นระเบียบ เยาวชนที่เรียนดนตรี และเล่นดนตรีได้ นอกจากจะเป็นที่รัก ชื่นชมของบิดามารดา ครูอาจารย์ และเพื่อนฝูงแล้ว บางครั้งจะมีโอกาสไปแสดงฝีมือให้คนชมถึงต่างประเทศด้วย