สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๑๗ / เรื่องที่ ๒ ฉันทลักษณ์ไทย / โคลง

โคลง โคลงในฉันทลักษณ์ของไทยมีโคลงสองสุภาพ โคลงสามสุภาพ และโคลงสี่สุภาพ นอกจากนี้ยังมีโคลงดั้นอีกหลายแบบ ในที่นี้จะนำเสนอเฉพาะโคลงสี่สุภาพพอเป็นพื้นฐานการแต่งโคลง สำหรับเยาวชนผู้สนใจ โคลงสี่สุภาพ คณะและพยางค์ ของโคลงสี่สุภาพมีดังนี้ โคลงบทหนึ่งมี ๔ บาท บาทที่ ๑, ๒ และ ๓ มีบาทละ ๒ วรรค และมีจำนวนคำ เท่ากันทั้ง ๓ บาท ส่วนบาทที่ ๔ ก็มี ๒ วรรค เช่นเดียวกัน แต่มีจำนวนคำในวรรคท้ายเพิ่มขึ้น อีก ๒ คำ รวมทั้งบทมี ๓๐ คำ และอาจมี คำสร้อยที่วรรคท้ายของบาทที่ ๑ และบาทที่ ๓ ได้อีก ๒ คำในแต่ละวรรค สัมผัส สัมผัสบังคับดูได้จากเส้นโยงสัมผัสจาก แผนของโคลงสี่สุภาพ และจากโคลงตัวอย่าง คำเอก คำโท คำเอกมี ๗ แห่ง คำโทมี ๔ แห่ง (เอก ๗ โท ๔) ตามที่เขียนไว้ในแผนดังนี้ คำเอก มี ๗ แห่ง คือ ๑) บาทที่ ๑ คำ ที่ ๔ ๒) บาทที่ ๒ คำที่ ๒ ๓) บาทที่ ๒ คำที่ ๖ ๔) บาทที่ ๓ คำที่ ๓ ๕) บาทที่ ๓ คำที่ ๗ ๖) บาทที่ ๔ คำที่ ๒ ๗) บาทที่ ๔ คำที่ ๖ คำโท มี ๔ แห่ง คือ ๑) บาทที่ ๑ คำที่ ๕ ๒) บาทที่ ๒ คำที่ ๗ ๓) บาทที่ ๔ คำที่ ๕ ๔) บาทที่ ๔ คำที่ ๗

โคลงกระทู้ โคลงกระทู้ คือ โคลงที่แต่งตามเค้าเงื่อน หรือประโยคที่ตั้งไว้เป็นกระทู้ กระทู้นี้อาจประกอบด้วยคำ ๔ คำ หรือ ๘ คำ ที่จะแบ่งเรียงเป็นคำขึ้นต้นโคลงแต่ละบาทได้ลงตัว เวลาแต่งโคลงกระทู้ จะต้องแต่งให้ได้เนื้อความสอดคล้องกับกระทู้ที่ตั้งไว้ ตัวอย่างกลุ่มคำหรือประโยคที่ใช้เป็นกระทู้ได้ เช่น ฉันรักเมืองไทย รู้มากยากนาน รู้จักรักตัว (เรียงไว้วรรคละ ๑ คำ) เพื่อนกินหาง่าย เพื่อนตายหายาก (เรียงไว้วรรคละ ๒ คำ)