สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๒ / เรื่องที่ ๕ อุตสาหกรรม / โลหะผสมทองแดง

โลหะผสมทองแดง โลหะที่ผสมทองแดง (copper base alloys) เป็นโลหะหลัก และเป็นที่รู้จักกันมานานแล้วคือ ทองเหลือง (brass) และทองสัมฤทธิ์ นอกจากนี้ก็มีโลหะผสมทองแดง-นิกเกิล โลหะผสมทองแดง-อะลูมิเนียม เป็นต้น
ผลิตภัณฑ์จากทองเหลือง	ทองเหลือง ทองเหลือง คือโลหะผสมระหว่างทองแดงกับสังกะสี ใช้ทำเครื่องใช้เครื่องประดับ และงานทางศิลปะ ทองเหลืองที่ใช้งานทั่วๆ ไปมีอยู่มากมายหลายชนิด แต่สามารถแยกออกเป็นประเภทใหญ่ๆ ๒ ประเภท คือ ทองเหลือง แอลฟา และทองเหลืองแอลฟา-บีตา (alpha, alpha-beta brass)
ทองเหลืองแอลฟา คือ ทองเหลืองที่มีส่วนผสมของทองแดงมากกว่าร้อยละ ๖๑ ทองเหลืองประเภทนี้อ่อน สามารถตีแผ่ หรือทำเป็นรูปร่างต่างๆ ได้ง่ายเหมาะสำหรับทำภาชนะ และเครื่องใช้ต่างๆ ทองเหลืองแอลฟา-บีตา ประกอบด้วยทองแดงระหว่างร้อยละ ๕๔-๖๑ ทองเหลืองชนิดนี้แข็ง และเปราะกว่าชนิดแรก ใช้ทำชิ้นส่วนหรือส่วนประกอบของเครื่องจักร สัมฤทธิ์ สัมฤทธิ์ หรือ สำริด เป็นโลหะผสมระหว่างทองแดง และดีบุก สัมฤทธิ์บางชนิดอาจมีส่วนผสมของสังกะสี หรือตะกั่วปนอยู่ด้วย สัมฤทธิ์ที่เป็นโลหะผสมของทองแดง นิยมใช้ทำเป็นชิ้นส่วนของเครื่องจักรกลที่ใช้กันมากในงานอุตสาหกรรม สัมฤทธิ์แบ่งออกเป็น ๖ ประเภท ตามชนิดและส่วนผสมของสาร คือ ๑. สัมฤทธิ์ที่มีดีบุกต่ำกว่าร้อยละ ๘ ค่อนข้างอ่อน ตีแผ่ หรือรีดได้ง่าย เหมาะกับงานทั่วๆ ไป ๒. สัมฤทธิ์ที่มีดีบุกต่ำกว่าร้อยละ ๘ แต่มีสังกะสี หรือตะกั่วผสมอยู่ด้วย เช่น สัมฤทธิ์ ๕-๕-๕ คือ สัมฤทธิ์ที่มีส่วนผสมของดีบุกร้อยละ ๕ สังกะสีร้อยละ ๕ ตะกั่วร้อยละ ๕ ใช้ทำเฟือง และหล่อทำเครื่องสูบน้ำ ๓. สัมฤทธิ์ที่มีดีบุกร้อยละ ๘-๑๐ อาจมีสังกะสี หรือตะกั่วปนอยู่บ้าง สัมฤทธิ์ชนิดนี้ใช้ทำท่อน้ำ ๔. สัมฤทธิ์ที่มีฟอสฟอรัสผสมอยู่ร้อยละ ๐.๑-๐.๖ ดีบุกร้อยละ ๖-๑๔ สัมฤทธิ์ชนิดนี้ทนต่อการกัดกร่อนของน้ำทะเล จึงเหมาะที่จะนำไปใช้ทำชิ้นส่วนของเรือเดินทะเล เช่น ใบพัดเรือ และทำเฟืองเกียร์ ๕. สัมฤทธิ์ที่มีตะกั่วผสมร้อยละ ๘-๒๐ บางชนิดอาจสูงถึงร้อยละ ๓๐ ส่วนดีบุกนั้นมีตั้งแต่ร้อยละ ๐-๑๐ ใช้ทำแท่นรองรับ (bearing) ๖. สัมฤทธิ์ชนิดที่ใช้ทำระฆัง หรือเครื่องเสียง มีส่วนผสมของดีบุกกว่าร้อยละ ๓๐ โดยผสมตะกั่วและสังกะสีลงไปเล็กน้อย โลหะผสมทองแดง-นิกเกิล ทองแดง และนิกเกิลสามารถละลายเข้าเป็นเนื้อเดียวกัน เกิดเป็นโลหะผสมที่ทนต่อการสึกกร่อนมีสีค่อนข้างขาว สามารถตีแผ่เป็นรูปต่างๆ ได้ โลหะผสมชนิดที่ใช้ประโยชน์มากที่สุดคือ เงินเยอรมัน (German silver) ซึ่งประกอบด้วย ทองแดงร้อยละ ๔๐-๗๐ นิกเกิลร้อยละ ๑๐-๓๐ และสังกะสี ร้อยละ ๒๐-๔๕ ใช้ทำช้อนส้อม เหรียญกษาปณ์ และโลหะรูปพรรณ นาก นาก เป็นโลหะผสมระหว่างทองแดง และทองคำ ประเทศไทย และประเทศในกลุ่มอาเซียนนิยมใช้ทำเครื่องรูปพรรณ เช่น เข็มขัดนาก หรือสายสร้อย เพราะมีสีแปลก และยังมีความแข็งมากกว่าทองคำบริสุทธิ์ หรือทองรูปพรรณ ทองคำ และทองแดงเมื่อผสมกันแล้วจะมีสีแปลก และสวยงาม เป็นสีกึ่งกลางระหว่างทองคำ และทองแดง เรามักจะนิยมเรียกสีของสิ่งของบางชนิดที่คล้ายคลึงกับโลหะผสมชนิดนี้ว่า สีนาก ส่วนผสมระหว่างทองคำ และทองแดงมากน้อยแตกต่างกันตามชนิดของนาก นากที่มีสีสวยและราคาสูงจะมีทองคำผสมอยู่ร้อยละ ๖๐-๗๐ และสีจะอ่อนกว่านากราคาถูก ทั้งยังขัดถูให้สุกใสได้ง่ายกว่าอีกด้วย รูปพรรณต่างๆ ของนาก