ช่างเขียน
ช่างเขียนที่มีชื่อเสียง ย่อมได้รับการฝึกหัดมาอย่างดี ในสมัยโบราณ
ผู้ที่ต้องการจะเป็นช่างเขียนต้องเริ่มต้นด้วยการฝึกหัดงานในสำนักช่างเขียน
มีครูที่เป็นพระหรือฆราวาส ผู้ฝึกหัดคงเริ่มด้วยการปรนนิบัติรับใช้ครู
จัดเตรียมวัสดุอุปกรณ์อันเป็นงานง่ายๆ ก่อนที่จะฝึกเขียนภาพ
เมื่อเริ่มมีฝีมือเป็นช่างฝึกหัดได้ ครูก็เริ่มปล่อยให้แสดงฝีมือ
จนชำนาญมีชื่อเสียงแล้วจึงออกไปรับงานแสดงฝีมือเอง รายที่ไปไกลๆ
เลยตั้งถิ่นฐานรกรากอยู่ที่นั่น และเริ่มมีลูกมือ
ลูกศิษย์ลูกหาฝึกฝนกัน จนได้ช่างเขียนรุ่นต่อๆ
มาในที่สุดกลายเป็นสกุลช่างตามท้องถิ่นนั้นๆ สืบเนื่องกันเป็นทอดๆ
ก่อนที่ระบบโรงเรียนจะเข้ามามีบทบาทแทนที่ |
|
ภาพ "ชายหนุ่ม" จิตรกรรมแบบสากล
จิตรกร จำรัส เกียรติก้อง หอศิลป์พีระศรี มหาวิทยาลัยศิลปากร
|
| ช่างหลวงที่ประจำราชสำนัก
ย่อมเขียนภาพอย่างมีระเบียบแบบแผน ยิ่งกว่าช่างตามท้องถิ่น
ที่ห่างไกลออกไป ชื่อเสียง
และฝีมืออันประณีตของช่างหลวงจึงเป็นที่ยอมรับกันทั่วไป
งานของช่างหลวงจึงมีอิทธิพลต่อการเขียนของช่างท้องถิ่น
การถ่ายเทอิทธิพลศิลปะจากกลุ่มช่างหนึ่งไปยังอีกกลุ่มช่างหนึ่งนั้น
มีอยู่เสมอ ซึ่งเกิดจากการติดต่อกัน การที่ได้รับรู้ได้ดูได้เห็น
ย่อมรับเอาสิ่งที่ดี ที่น่าพอใจนำมาปรับใช้ในงานเขียนของตน
จึงเกิดมีลักษณะทางศิลปะ
ที่งอกเงยขึ้นใหม่เป็นรูปแบบร่วมสมัยกันได้ทางหนึ่ง อย่างไรก็ดี
ลักษณะเฉพาะของสกุลช่าง และของช่างที่มีความถนัดต่างกัน
ย่อมแฝงอยู่ในงานเขียนของตนไม่มากก็น้อย จึงกล่าวได้ว่า
เมื่อดูภาพจิตรกรรมไทยโดยผิวเผินแล้ว อาจเห็นว่า เหมือนๆ กัน
แต่หากพิจารณาให้ละเอียดลออแล้ว ย่อมเห็นได้ว่า มีข้อแตกต่างกันไป
ตามลักษณะเฉพาะของฝีมือช่าง หรือของสกุลช่าง |
การถ่ายทอดและฝึกฝนการเขียนภาพแบบประเพณีไทย
ภาพจิตรกรรมร่วมสมัยแนวประเพณีไทย
จิตรกร ปรีชา เถาทอง
|
หลัง
จากอิทธิพลของตะวันตกแพร่หลายเข้ามาสู่ประเทศไทยระลอกสำคัญ
เริ่มตั้งแต่รัชกาล พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
สังคมไทยมีการปรับเปลี่ยนที่รวดเร็วกว่าเดิม แนวความคิด
และวิธีการเขียนภาพอย่างตะวันตก แพร่หลายเข้ามา
ควบคู่กับอิทธิพลทางด้านอื่นๆ ซึ่งมีผลต่อวิถีชีวิตของชาวไทยด้วย
การปรับเปลี่ยนอย่างเด่นชัดมีมาเป็นลำดับจนถึงปัจจุบัน
ในส่วนของช่างเขียน ที่บัดนี้นิยมเรียกกันว่า จิตรกรนั้น
ส่วนใหญ่จะเลิกการเขียนภาพไทยแบบประเพณีไปแล้ว
นิยมเขียนภาพแนวสากลร่วมแนวทางกับจิตรกรรมของนานาประเทศ
ทั้งนี้เป็นเรื่องปกติของการปรับเปลี่ยนทางด้านแนวความคิด วัฒนธรรม
และการแสดงออก อันสอดคล้องกับสภาพเศรษฐกิจ และสังคม
งานของช่างเขียนที่เคยสร้างขึ้น เพื่อจรรโลงพุทธศาสนา มีราชสำนัก
หรือสถาบันทางศาสนา ซึ่งมีวัดให้การสนับสนุน ก็เปลี่ยนไป
จิตรกรสร้างงานตามแนวความคิด แนวถนัดของตน
โดยไม่จำเป็นต้องเขียนเรื่องอันเนื่องในศาสนาตามแบบอย่างประเพณีอีกต่อ
ไป มีรายได้จากการขายภาพ หรือรับจ้างเขียนภาพ
บ้างก็รับราชการเป็นอาจารย์สอนศิลปะตามสถาบันการศึกษาของราชการ
หรือของเอกชน โดยใช้เวลาว่างเขียนภาพด้วย วงการธุรกิจของยุคปัจจุบัน
ที่มีการแข่งขันกันมากยิ่งขึ้นทุกที ต้องอาศัยศิลปะสื่อ
เพื่อการขายสินค้า จิตรกรก็เข้าไปมีบทบาทอยู่ด้วย เช่น
ทางด้านงานออกแบบโฆษณา ที่มีวัสดุอันหลากหลายให้เลือกใช้
หน้าที่ของช่างเขียนที่เปลี่ยนไปตามกาลเวลานั้น
สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงทางด้านจิตรกรรมจากแบบประเพณีไทย
มาเป็นแบบร่วมสมัยในปัจจุบัน อย่างไรก็ตาม
คุณค่าของจิตรกรรมแบบประเพณีไทย
ยังเป็นที่สนใจกันในกลุ่มจิตรกรรุ่นใหม่บางกลุ่ม
เขาเหล่านั้นพยายามหาวิธีสร้างสรรค์ขึ้นมาใหม่ ให้สอดคล้องกับยุคสมัย
ส่วนหน้าที่ของจิตรกรรมไทยแบบประเพณี
ก็เปลี่ยนไปจากภาพจิตรกรรมฝาผนังในอุโบสถ หรือวิหาร
กลายเป็นภาพแขวนประดับผนังโรงแรม ผนังสำนักงานทันสมัย
หรือตามห้องแสดงภาพที่มีอยู่ทั่วไป
โลกทัศน์ของชาวไทยที่ผูกพันอยู่กับแนวความคิดในพุทธศาสนา
สะท้อนอยู่ในภาพจิตรกรรมแบบประเพณีที่งดงามตามแนวทางที่เรียกว่า อุดมคติ
กึ่งสมจริง กิจกรรมทางสังคม ชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คน
ได้รับการถ่ายทอดจำลองอยู่ในภาพจิตกรรมด้วย
นับเป็นคุณค่าทางประวัติศาสตร์อย่างหนึ่ง
นอกเหนือจากคุณค่าที่เราได้เรียนรู้ถึงภูมิปัญญา และฝีมือของช่างโบราณ
ที่ถ่ายทอดเรื่องราวทางศาสนาออกมาเป็นภาพอย่างมีระเบียบงดงาม
และแนบเนียน คุณค่าเหล่านี้มิได้เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว
หากแต่ต้องใช้ระยะเวลาอันยาวนาน สั่งสม สืบทอด
และปรับปรุงกันมาหลายศตวรรษ |
