สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๒๐ / เรื่องที่ ๙ ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง หรือโรคเอดส์ / สำหรับเด็กระดับเล็ก

โรคเอดส์ เป็นโรคที่เพิ่งพบใหม่ เมื่อประมาณปี พ.ศ.2521 คำว่า "เอดส์" เป็นคำย่อภาษาอังกฤษ ซึ่งมีความหมายว่า ภูมิคุ้มกันของร่างกายเสื่อมลง โรคเอดส์พบเป็นครั้งแรกในบุรุษรักร่วมเพศ ที่นครลอสแอลเจลิส ประเทศสหรัฐอเมริกา และสองปีต่อมา จึงได้พบว่า โรคนี้มีสาเหตุเกิดจากเชื้อไวรัส ซึ่งในปัจจุบันเรียกชื่อว่า เชื้อฮิวแมน อิมมิวโนเด็พฟีเชนซีไวรัส หรือเรียกย่อๆ ว่า ไวรัส เอชไอวี

ไวรัสเอชไอวีติดต่อได้หลายวิธี คือ การมีเพศสัมพันธ์กับผู้ติดเชื้อ ไม่ว่าจะเป็นเพศสัมพันธ์ชนิดรักร่วมเพศหรือรักต่างเพศ  การใช้เข็มฉีดยาร่วมกับผู้ติดเชื้อ พบในผู้ติดยาเสพติดชนิดฉีดเข้าเส้นที่นิยมใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน การรับเลือดหรือองค์ประกอบของเลือดที่ปนเปื้อนเชื้อการรับอวัยวะปลูกถ่ายชนิดต่างๆ รวมทั้งการปลูกถ่ายไขกระดูกและการผสมเทียม ทารกติดเชื้อจากมารดา โดยทารกอาจได้รับเชื้อตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดา หรือติดเชื้อขณะคลอด หรือติดเชื้อในระยะเลี้ยงดูหลังคลอด  เชื้อเอชไอวี ไม่ติดต่อโดยการใช้สระน้ำ ห้องน้ำ เรียนหนังสือ และทำงานร่วมกัน

เมื่อเชื้อเอชไอวีเข้าสู่ร่างกาย จะเข้าไปติดเชื้อ และเพิ่มจำนวนในเซลล์ได้หลายชนิด แต่ที่สำคัญที่สุดคือ ลิมโฟซัยท์ชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นเม็ดเลือดขาว ที่มีความสำคัญในการสร้างภูมิคุ้มกันโรคให้แก่ร่างกาย เมื่อการติดเชื้อดำเนินไปได้ระยะหนึ่ง เซลล์จะถูกทำลายลงอย่างมาก จนร่างกายไม่สามารถสร้างชดเชยขึ้นใหม่ได้ทัน ภูมิคุ้มกันโรคของร่างกายจึงอ่อนแอ เนื่องจากภูมิคุ้มกันโรคเสื่อมลง ร่างกายไม่สามารถต่อสู้กับเชื้อโรคได้เหมือนเดิม จึงทำให้ติดเชื้อจุลชีพหลายชนิด ทั้งเชื้อแบคทีเรีย รา และปรสิต และเป็นการติดเชื้อแบบฉวยโอกาส ซึ่งหมายความว่า ในคนทั่วไปที่มีภูมิคุ้มกันโรคเป็นปกติ เชื้อเหล่านี้จะไม่สามารถทำอันตรายต่อร่างกายได้เลย การที่ภูมิคุ้มกันโรคเสื่อมเป็นการเปิดโอกาสให้เชื้อจุลชีพเหล่านี้ก่อโรคขึ้น และผู้ป่วยเอดส์บางรายจะเป็นมะเร็งร่วมด้วย

ระยะเวลานับแต่เชื้อไวรัสเข้าสู่ร่างกาย จนถึงแสดงอาการของโรคเอดส์ คือ มีการติดเชื้อฉวยโอกาส และ/หรือเป็นมะเร็ง อาจกินเวลานานหลายปี ในระหว่างที่ยังไม่แสดงอาการของโรคนั้น จะทราบว่า ติดเชื้อเอชไอวีหรือไม่ โดยการตรวจเลือด ซึ่งสามารถขอรับการบริการนี้ได้ จากโรงพยาบาลทั่วไป อาการของโรคเอดส์ ได้แก่ เป็นไข้เรื้อรัง ท้องร่วงเรื้อรัง น้ำหนักลดผิดปกติ ปอดบวม ต่อมน้ำเหลืองโตทั่วร่างกาย เป็นฝ้าขาวในปาก ความจำเสื่อม เป็นมะเร็ง และยังมีอาการอื่นๆ ได้อีกมาก

ในปัจจุบันยังไม่มียาสำหรับรักษาผู้ป่วยโรคเอดส์ให้หายขาดได้ ยาที่มีใช้ เพียงแต่ยืดชีวิตผู้ป่วยออกไปเท่านั้น สำหรับวัคซีน ยังอยู่ในระหว่างการศึกษาทดลอง ก่อนที่จะนำมาใช้ในการป้องกันโรคต่อไป