สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๒๑ / เรื่องที่ ๖ การตลาดและการส่งออกศิลปหัตถกรรม / สำหรับเด็กระดับเล็ก

คำว่า หัตถ แปลว่า มือ กรรม แปลว่า การกระทำ หัตถกรรม อ่านว่า หัด-ถะ-กำ แปลว่า การกระทำหรืองานที่ทำด้วยมือ ศิลปหัตถกรรม แปลว่า งานที่ทำด้วยมือ มีความสวยงาม ประณีต และแฝงไว้ด้วยความคิดเฉพาะตัว ผลิตภัณฑ์หัตถกรรม แปลว่า ชิ้นงานที่จัดทำขึ้นด้วยฝีมือ หรือเครื่องมือที่ถืออยู่ในมือ หรือด้วยเครื่องจักร ที่ใช้มือหรือเท้าเป็นตัวควบคุมให้เดินหรือหยุด

ผลิตภัณฑ์หัตถกรรม เป็นผลงานที่คนในหมู่บ้านสร้างขึ้นมา เพื่อประโยชน์ในการใช้สอย ตกแต่ง หรือประดับให้เกิดความสวยงาม มีความสำคัญต่อชีวิต และสังคมของชุมชนไทย เพราะผลงานแต่ละชิ้นในภาคต่างๆ ของประเทศ บอกให้เราทราบถึงชีวิต ความเป็นอยู่ ความคิด ความฝัน หรือความฝังใจของคนในหมู่บ้านนั้นๆ เป็นลักษณะเฉพาะตัว ซึ่งผู้พบเห็นอาจบอกได้ทันทีว่า ทำมาจากหมู่บ้านใด ภาคใด ของประเทศ เราเรียกลักษณะเฉพาะตัวรวมกันว่า "เอกลักษณ์" ผลิตภัณฑ์หัตถกรรมจะสะท้อนให้เห็นถึงเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรม ฐานะความเป็นอยู่ของคน ระดับความเจริญรุ่งเรืองของยุคสมัยนั้นๆ รวมทั้งความคิด และแนวในการดำรงชีวิตของผู้คน ในแต่ละยุคแต่ละสมัย

ประเทศไทยมีการผลิตงานศิลปหัตถกรรมมาเป็นเวลาช้านาน ตั้งแต่สมัยที่ยังไม่มีการบันทึกเรื่องราวด้วยตัวหนังสือ มีหลักฐานที่ได้จากการค้นพบ เช่น เครื่องปั้นดินเผา ที่บริเวณถ้ำผี จังหวัดขอนแก่น ซึ่งถือว่าเป็นเครื่องปั้นดินเผาที่เก่าแก่ที่สุด คือ มีอายุประมาณ ๑๐,๐๐๐ ปี เป็นต้น แสดงให้เห็นว่า ณ ที่นั่นมีคนอยู่มาแล้ว ไม่ต่ำกว่าหนึ่งหมื่นปี

ผลิตภัณฑ์ศิลปหัตถกรรมที่ผลิตในประเทศไทย มีอยู่มากมายหลายชนิดด้วยกัน เราทุกคนคงเคยเห็น หรือคุ้นเคยกับสิ่งของเหล่านี้มาแล้ว จนไม่รู้สึกสะดุดตา ไม่ว่าจะไปตลาดหรือเดินทางออกจากบ้าน ไปทำธุระใกล้หรือไกล เรามักจะเห็นผลิตภัณฑ์หัตถกรรมวางหรือแขวนอยู่ทุกหนทุกแห่ง เช่น กระจาดใส่ขนมขาย ซึ่งสานด้วยไม้ไผ่ ดอกไม้ประดิษฐ์ซึ ่งทำจากผ้า กระดาษ หรือเศษวัสดุต่างๆ พัดที่สานจากไม้ไผ่ หรือใบลาน พวงกุญแจ หรือพวงระย้ารูปต่างๆ ทำจากวัสดุพื้นบ้าน ซึ่งหาได้ง่ายๆ เช่น แถบชายทะเลก็จะมีเปลือกหอย หรือเศษปะการัง ทางภาคเหนือก็จะมีไม้สำหรับแกะสลัก หรือทางภาคกลางก็จะมีพืชอย่างอื่น ที่นำมาประดิษฐ์เป็นของใช้ได้ เช่น หญ้า ไม้ไผ่ ผักตบชวา เป็นต้น