สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๒๒ / เรื่องที่ ๙ ท่าอากาศยาน / องค์ประกอบในเขตการบิน

ทางวิ่ง ลานจอดอากาศยานประเภทอยู่ชิดอาคารผู้โดยสาร โดยเครื่องบินจะจอดเทียบสะพานเทียบเครื่องบิน ทางออกขึ้นเครื่องบิน

องค์ประกอบในเขตการบิน ทางวิ่ง (RUNWAY) คือ พื้นที่สนามบินที่จัดเตรียมไว้ สำหรับการขึ้นลงของเครื่องบินโดยเฉพาะ ทางวิ่งมีลักษณะเหมือนถนน แต่ต้องแข็งแรงทนทานกว่า เนื่องจากต้องรองรับเครื่องบิน ซึ่งมีน้ำหนักพิกัดมาก พื้นผิวทางวิ่ง อาจเป็นคอนกรีต หรือแอสฟัลต์ติคคอนกรีตก็ได้ แต่ที่สำคัญต้องมีผิวเรียบ และมีความลาดเอียง ที่เหมาะสมกับการให้เครื่องบินขึ้นลงได้อย่างสะดวก และปลอดภัย ความยาวของทางวิ่งขึ้นอยู่กับสภาพทางภูมิศาสตร์ของท่าอากาศยาน และความต้องการใช้ทางวิ่งของเครื่องบินแต่ละแบบ ถ้าเครื่องบินมีน้ำหนักพิกัดมาก (น้ำหนักรวมเมื่อบรรทุกเต็ม) ก็จะต้องใช้ทางวิ่งยาว สำหรับจำนวนของทางวิ่งที่ท่าอากาศยานแต่ละแห่งนั้นขึ้นอยู่กับพื้นที่ ทิศทางลมและปริมาณการจราจรทางอากาศที่ท่าอากาศยานนั้นๆ ท่าอากาศยานขนาดใหญ่มักมีทางวิ่งมากกว่าหนึ่งทางวิ่ง เช่น ที่ท่าอากาศยานกรุงเทพมีทางวิ่งสองทางวิ่ง แต่ละทางวิ่งมีความยาวประมาณ ๓,๗๐๐ เมตร และสามารถรองรับเครื่องบินได้ทุกแบบ เนื่องจากทางวิ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อความปลอดภัยของเครื่องบิน ขณะขึ้นลง ดังนั้น จึงต้องมีเครื่องหมาย หรือสัญลักษณ์ ให้นักบินสังเกตเห็นทางวิ่งได้ทั้งกลางวัน และกลางคืน คือ เวลากลางวันจะสังเกตได้จากเครื่องหมาย ซึ่งอาจเป็นตัวเลข หรือตัวอักษร ส่วนเวลากลางคืนจะมีไฟนำร่องเป็นเครื่องหมายนำร่อง เพื่อนำเครื่องบินสู่ทางวิ่ง นอกจากนั้นยังต้องมีเครื่องช่วยเดินอากาศ เพื่อใช้ในเวลาที่สภาพอากาศไม่ดีอีกด้วย ทางขับ (TAXIWAY) คือ พื้นที่บนสนามบินที่จัดเตรียมไว้สำหรับให้เครื่องบินขับเคลื่อน ระหว่างลานจอดอากาศยานกับทางวิ่ง หรือกล่าวได้ว่า ทางขับเป็นเส้นทาง ที่เชื่อมระหว่างลานจอดอากาศยานกับทางวิ่ง คุณลักษณะของทางขับ เหมือนกับทางวิ่ง คือ ต้องมีพื้นผิวเรียบ และรองรับน้ำหนักเครื่องบินได้อย่างดี ทั้งยังต้องมีความกว้างที่เหมาะสม และปลอดภัยต่อเครื่องบิน ลานจอดอากาศยาน (APRON) คือ พื้นที่ที่จัดไว้สำหรับเป็นที่จอดเครื่องบิน ซึ่งต้องมีความกว้าง และมีขนาดพอให้เครื่องบินจอด และเข้าออกได้อย่างปลอดภัย นอกจากนั้น ต้องมีพื้นที่เพียงพอ สำหรับรถบริการที่จะเข้าไปให้บริการด้านต่างๆ ในลานจอดอากาศยาน ขณะที่เครื่องบินจอดอีกด้วย ลานจอดอากาศยาน อาจอยู่ชิดกับตัวอาคารผู้โดยสาร หรืออยู่ห่างออกไปจากตัวอาคารผู้โดยสารก็ได้ ขึ้นอยู่กับการให้บริการผู้โดยสารในการขึ้นลงเครื่องบิน ลานจอดอากาศยานที่อยู่ชิดกับตัวอาคารจะมีอุปกรณ์ที่เรียกว่าสะพานเทียบเครื่องบิน ยื่นออกไปจากอาคารผู้โดยสาร เพื่อให้เครื่องบินจอดเทียบกับสะพานเทียบเครื่องบิน ซึ่งผู้โดยสารสามารถเดินเข้า-ออกเครื่องบินโดยผ่านสะพานนี้ ผู้โดยสารมักจะนิยมเรียกว่า "งวง" เนื่องจากมีลักษณะเหมือนงวงช้าง ส่วนลานจอดอากาศยานที่อยู่ห่างจากตัวอาคารผู้โดยสารจะต้องมีระบบขนส่งผู้โดยสารระหว่างตัวอาคารและเครื่องบิน ทางออกขึ้นเครื่องบิน/ทางเข้าจากเครื่องบิน (GATE) คือ จุดที่ผู้โดยสารออกจากอาคารผู้โดยสาร เพื่อไปขึ้นเครื่องบิน หรือจุดที่ผู้โดยสารเข้าสู่ตัวอาคาร หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งคือ เป็นช่องทางเชื่อมต่อระหว่างตัวอาคารผู้โดยสารกับเครื่องบิน สถานีดับเพลิงและกู้ภัย (FIRE FIGHTING STATION) ความปลอดภัยของเครื่องบิน และผู้โดยสาร นับว่า เป็นภารกิจที่มีความสำคัญยิ่งของการให้บริการของท่าอากาศยาน องค์การการบินพลเรือนระหว่างประเทศ จึงได้กำหนดให้ท่าอากาศยานต้องมีการช่วยเหลือผู้โดยสาร และกู้ภัยเครื่องบิน กรณีที่มีอุบัติเหตุขณะขึ้นลงที่ท่าอากาศยาน ดังนั้นท่าอากาศยาน จึงต้องสร้างสถานีดับเพลิง และกู้ภัย เพื่อดำเนินการดังกล่าว ซึ่งโดยทั่วไป ที่ตั้งของสถานีจะอยู่ในเขตการบิน ในตำแหน่ง ที่สามารถให้ความช่วยเหลือเครื่องบิน ที่ประสบอุบัติเหตุได้อย่างรวดเร็ว และปลอดภัย