สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๓ / เรื่องที่ ๑ ข้าว / แหล่งกำเนิดของข้าว

แหล่งกำเนิดของข้าว ข้าวที่เกิดมีขึ้นในท้องที่ต่างๆ ของโลกเรานี้แบ่ง ออกได้เป็น ๓ พวก คือ ออไรซา ซาไทวา (oryza sativa) มีปลูกกันทั่วไป ออไรซา แกลเบอร์ริมา (oryza glaberrima) มีปลูกเฉพาะในแอฟริกาเท่านั้น และข้าวป่าซึ่งเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติในประเทศต่างๆ ที่ปลูกข้าว มีด้วยกันหลายชนิด (species) แต่ ที่สำคัญและควรทราบ ได้แก่ ออไรซา สปอนทาเนีย (oryza spontanea) ออไรซา เพเรนนิส (oryza perennis) ออไรซา ออฟฟิซินาลิส (oryza officinalis) และออไรซา นิวารา (oryza nivara) และเป็นที่ยอมรับ กันว่า ข้าวป่าพวกออไรซา เพเรนนิส ได้เป็นตระกูลของข้าวที่เราปลูกบริโภคกันทุกวันนี้ ซึ่งได้แก่ ออไรซา ซาไทวา และออไรซา แกลเบอร์ริมา ดังนั้น ออไรซา เพเรนนิส จะต้องมีการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรมในธรรมชาติ และได้ผ่านการคัดเลือกโดยธรรมชาติ และมนุษย์ จนกลายเป็นข้าวที่ปลูกกันทุกวันนี้ นอกจากนี้ ได้มีการเชื่อกันว่า แหล่งกำเนิดแห่งหนึ่งของข้าวอยู่ในบริเวณภาคเหนือ ของประเทศไทยด้วย
การหว่านเมล็ดพันธุ์ข้าว	นักวิทยาศาสตร์ชาวญี่ปุ่นได้ศึกษาเกี่ยวกับชนิดต่างๆ ของข้าว และสรุปว่า ข้าวพวกออไรซา ซาไทวา ซึ่งมีปลูกกันอย่างแพร่หลายในประเทศที่ปลูกข้าวต่างๆ นั้น ยังแบ่งออกได้เป็น ๓ พวก คือ จาปอนิคา (japonica) อินดิคา (indica) และจาวานิคา (javanica) โดยยึดถือเอาลักษณะภายนอกของต้น เมล็ด และเปอร์เซ็นต์เมล็ดลีบของข้าวลูกผสม ระหว่างชนิดทั้งสามนี้เป็นหลัก
จาปอนิคาเป็นข้าวที่ปลูกในประเทศจีนตอนเหนือและตะวันออก ญี่ปุ่น เกาหลี และประเทศอื่นๆ ที่อยู่ในเขตอบอุ่น อินดิคาเป็นข้าวที่ปลูกในประเทศต่างๆ ในเขต ร้อน เช่น ศรีลังกา จีนตอนใต้และตอนกลาง อินเดีย อินโดนีเซีย บังกลาเทศ ไทย ฟิลิปปินส์

จาวานิคาเป็นข้าวที่พบในประเทศอินโดนีเซีย เท่านั้น อย่างไรก็ตามแหล่งที่ปลูกข้าวกันมากในโลก เรานี้จะอยู่ในระหว่างเส้นรุ้งที่ ๕๐ องศาเหนือ และ ๓๕ องศาใต้

ข้าวนาสวน

ลักษณะที่สำคัญของข้าวอินดิคา จาปอนิคา และ จาวานิคา พอสรุปได้ดังนี้ ลักษณะที่สำคัญของข้าว ลักษณะที่สำคัญของข้าว อินดิคา จาปอนิคา จาวานิคา ใบ กว้าง สีเขียวอ่อน แคบ สีเขียวแก่   กว้าง แข็ง สีเขียวอ่อน เมล็ด ยาว ค่อนข้างแบน สั้น กลม กว้างหนา กอ แตกกอมาก แตกกอปานกลาง แตกกอน้อย ต้น สูง อ่อน เตี้ย แข็ง สูง แข็ง หางของเมล็ด สั้น สั้นมาก-ยาว สั้นมาก-ยาว ขนของข้าวเปลือก สั้นมาก ขนมาก และยาว ขนยาว  การร่วง  เมล็ดร่วงง่าย  เมล็ดล่วงยาก เมล็ดร่วงยาก ดังนั้น พันธุ์ข้าวที่ปลูกในประเทศไทย จึงเป็นพวก อินดิคา ยกเว้นข้าวไร่ทางภาคเหนือ ซึ่งมีลักษณะบางอย่างของข้าวจาปอนิคา รวมอยู่ด้วย