สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๓๑ / เรื่องที่ ๗ ดาวหาง / หลักเกณฑ์ในการตั้งชื่อดาวหาง

หลักเกณฑ์ในการตั้งชื่อดาวหาง ดาวหางมีชื่อ ๒ อย่าง คือ ชื่อสามัญซึ่งตั้งตามชื่อผู้ค้นพบอย่างหนึ่ง และชื่อทั่วไป ที่เป็นสัญลักษณ์อีกอย่างหนึ่ง หลักเกณฑ์การตั้งชื่อสามัญยังคงใช้หลักการเดิม คือ ใช้ชื่อสกุลของผู้ค้นพบมาเป็นชื่อสามัญของดาวหางดวงนั้น เช่น ดาวหางเวสต์ ค้นพบโดย เวสต์ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๙ ดาวหางเฮล-บอปป์ ค้นพบโดย อลัน เฮล (Alan Hale) และ โทมัส บอปป์ (Thomas Bopp) เมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๘ ดาวหางอิราส-อิรากิ-อัลคอก (IRAS-Iraki-Alcock) ค้นพบเมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๖ โดยดาวเทียมอิราส ซึ่งเป็นดาวเทียมสำรวจโลก ในช่วงคลื่นอินฟราเรด และอิรากิ (Iraki) นักดาราศาสตร์ชาวญี่ปุ่น กับจอร์จ อัลคอก (George Alcock) นักดาราศาสตร์ชาวอังกฤษ หากมีผู้ค้นพบมากกว่า ๓ คน ให้ใช้ชื่อเพียง ๓ คนแรก ดาวหางเวสต์ มีดาวหางพิเศษ ๓ ดวง ที่มีชื่อสามัญตามชื่อของผู้คำนวณทางโคจรของดาวหาง แต่ละดวง ได้แก่ ดาวหางฮัลเลย์ คำนวณโดย เอ็ดมันด์ ฮัลเลย์ (Edmond Halley) นักดาราศาสตร์ชาวอังกฤษ ดาวหางเอ็งเก คำนวณโดย เอ็งเก (J. F. Enke) ชาวเยอรมัน และ ดาวหางครอมเมลิน คำนวณโดย ครอมเมลิน (Crommelin) นักดาราศาสตร์ชาวอังกฤษ ส่วนสัญลักษณ์ของดาวหางได้เปลี่ยนจากแบบเดิมเป็นแบบใหม่ ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๓๘ ก่อนหน้านั้น สัญลักษณ์ของดาวหาง บอกให้ทราบถึงปี และลำดับที่ค้นพบของดาวหางดวงนั้น หรือปีที่เห็นดาวหางเก่ากลับมาใหม่ เช่น 1982 i เป็นสัญลักษณ์ของดาวหางฮัลเลย์ บอกให้ทราบว่า พบในการกลับมาใหม่เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๕ (ค.ศ. ๑๙๘๒) i เป็นอักษรโรมันตัวที่เก้า หมายถึง เป็นดวงที่ ๙ ที่พบในปีนั้น เมื่อติดตามดาวหางจนทราบลำดับของการเข้าใกล้ดวงอาทิตย์ที่สุดในปีใด ดาวหางจะได้รับสัญลักษณ์ใหม่เป็น ค.ศ. ที่เข้าใกล้ และเลขโรมันที่บอกลำดับของการเข้าใกล้ดวงอาทิตย์ที่สุด ในปีนั้น เช่น ดาวหางฮัลเลย์เข้าใกล้ดวงอาทิตย์ที่สุดใน พ.ศ. ๒๕๒๙ (ค.ศ. ๑๙๘๖) เป็นดวงที่ ๓ จึงมีสัญลักษณ์ใหม่ว่า 1986 III การที่ดาวหางดวงหนึ่งมีสัญลักษณ์หลายอย่างย่อมเป็นการไม่ประหยัด และเกิดความสับสน ดังนั้น สหภาพดาราศาสตร์สากล (International Astronomical Union) จึงมีมติให้ใช้สัญลักษณ์ ของดาวหางแบบใหม่ ตั้งแต่เดือนมกราคม พ.ศ. ๒๕๓๘ เป็นต้นมา ดาวหางจะมีสัญลักษณ์เพียงอย่างเดียว คล้ายการกำหนดสัญลักษณ์ของดาวเคราะห์น้อย โดยสัญลักษณ์จะบอกให้ทราบถึงวงโคจรของดาวหางที่แน่นอน คือ มีคาบสั้น (ระยะเวลาโคจรรอบดวงอาทิตย์น้อยกว่า ๒๐๐ ปี) หรือคาบยาว (นานกว่า ๒๐๐ ปี) หรือเป็นดาวหาง ที่ไม่สามารถคำนวณทางโคจรได้ หรือเป็นดาวหางที่หายไปแล้วค้นพบใหม่ ทั้งนี้ ให้ใช้อักษรภาษาอังกฤษกำกับหน้าสัญลักษณ์ที่บอกปี เดือน และลำดับที่ค้นพบ     C  หมายถึง   ดาวหางคาบยาว     P  หมายถึง   ดาวหางคาบสั้น     X  หมายถึง   ดาวหางที่ไม่สามารถคำนวณทางโคจรได้     D  หมายถึง   ดาวหางที่หายไปแล้ว  แต่ค้นพบใหม่ ส่วนเดือนที่ค้นพบ ให้แบ่งเดือนแต่ละเดือนเป็นครึ่งเดือนแรก และครึ่งเดือนหลัง โดยแทนด้วย อักษรโรมันตัวใหญ่ตามลำดับ ตั้งแต่     A  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนมกราคม  หรือ  ๑ - ๑๕   มกราคม     B  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนมกราคม  หรือ   ๑๖ - ๓๑  มกราคม     C  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนกุมภาพันธ์  หรือ   ๑ - ๑๕   กุมภาพันธ์     D  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนกุมภาพันธ์  หรือ  ๑๖ - ๒๙  กุมภาพันธ์     E  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนมีนาคม  หรือ   ๑ - ๑๕  มีนาคม     F  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนมีนาคม  หรือ  ๑๖ - ๓๑  มีนาคม     G  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนเมษายน  หรือ  ๑ - ๑๕  เมษายน     H  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนเมษายน  หรือ ๑๖ - ๓๐  เมษายน     J  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนพฤษภาคม  หรือ   ๑ - ๑๕   พฤษภาคม     K  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนพฤษภาคม  หรือ   ๑๖ - ๓๑  พฤษภาคม     L  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนมิถุนายน  หรือ   ๑ - ๑๕   มิถุนายน     M  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนมิถุนายน  หรือ  ๑๖ - ๓๐  มิถุนายน     N  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนกรกฎาคม  หรือ  ๑ - ๑๕   กรกฎาคม     O  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนกรกฎาคม  หรือ  ๑๖ - ๓๑   กรกฎาคม     P  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนสิงหาคม  หรือ  ๑ - ๑๕   สิงหาคม     Q  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนสิงหาคม  หรือ  ๑๖ - ๓๑   สิงหาคม     R  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนกันยายน  หรือ  ๑ - ๑๕  กันยายน     S  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนกันยายน  หรือ   ๑๖ - ๓๐  กันยายน     T  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนตุลาคม    หรือ  ๑ - ๑๕   ตุลาคม     U  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนตุลาคม หรือ  ๑๖ - ๓๑   ตุลาคม     V  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนพฤศจิกายน  หรือ  ๑ - ๑๕   พฤศจิกายน     W  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนพฤศจิกายน  หรือ  ๑๖ - ๓๐  พฤศจิกายน     X  แทนครึ่งเดือนแรกของเดือนธันวาคม  หรือ  ๑ - ๑๕  ธันวาคม     Y  แทนครึ่งเดือนหลังของเดือนธันวาคม  หรือ  ๑๖ - ๓๑  ธันวาคม ทั้งนี้ ยกเว้นไม่ใช้อักษร I และ Z สำหรับลำดับที่ค้นพบให้แทนด้วยตัวเลข เช่น ดาวหางเฮล-บอปป์ มีสัญลักษณ์ว่า C/1995 O1 บอกให้ทราบว่า เป็นดาวหางคาบยาว พบใน ค.ศ. ๑๙๙๕ (พ.ศ. ๒๕๓๘) ของครึ่งหลังของเดือนกรกฎาคม เป็นดวงแรก ดาวหางเฮียะกุตาเกะ (Hyakutake) มีสัญลักษณ์ว่า C/1996 B2 บอกให้ทราบว่า เป็นดาวหางคาบยาว ที่ค้นพบใน ค.ศ. ๑๙๙๖ (พ.ศ. ๒๕๓๙) ในครึ่งหลังของเดือนมกราคม เป็นดวงที่ ๒ ดาวหางฮัลเลย์เป็นดาวหางคาบสั้น (ประมาณ ๗๖ ปี) และเป็นดาวหางคาบสั้นดวงแรกที่มีการคำนวณทางโคจร จึงมีสัญลักษณ์ว่า 1P/Halley นอกจากนี้ยังมีดาวหางเอ็งเก (2P/Enke) ดาวหางครอมเมลิน (31P/Crommelin) และดาวหางคาบสั้นอื่นๆ อีก