สารานุกรมไทย
สำหรับเยาวชน
เมนู 33
|
สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๓๓ / เรื่องที่ ๗ อาหารกับโรคเรื้อรัง / โรคไขมันในเลือดผิดปกติ
โรคไขมันในเลือดผิดปกติ
โรคไขมันในเลือดผิดปกติ
(dyslipidemia)
ผู้ป่วยเมแทบอลิกซินโดรมจะมีระดับไขมันในเลือดผิดปกติ โดยมีระดับ
- ไตรกลีเซอไรด์ ตั้งแต่ ๑๕๐ มิลลิกรัม/เดซิลิตรขึ้นไป
- เอชดีแอลคอเลสเตอรอล น้อยกว่า ๔๐ มิลลิกรัม/เดซิลิตร
ในผู้ชาย และน้อยกว่า ๕๐ มิลลิกรัม/เดซิลิตร ในผู้หญิง
- แอลดีแอลคอเลสเตอรอล ตั้งแต่ ๑๓๐
มิลลิกรัม/เดซิลิตรขึ้นไป
ชนิดของไขมันในเลือด
คอเลสเตอรอล
(cholesterol)
เป็นตัวกลางสำหรับผลิตฮอร์โมนหลายตัว
เช่น เอสโทรเจน โพรเจสเทอโรน ซึ่งเป็นฮอร์โมนเพศหญิง และเทสทอสเทอโรน
ซึ่งเป็นฮอร์โมนเพศชาย นอกจากนั้น ยังเป็นตัวกลาง ในการผลิตวิตามินดี
และกรดน้ำดี สำหรับย่อยไขมัน ร่างกายคนเราสามารถผลิตคอเลสเตอรอลได้
จากตับและลำไส้ ในปริมาณมากกว่าที่ได้รับจากอาหาร ๓ - ๔ เท่า |
การเจาะเลือด
เพื่อตรวจวัดระดับไขมันในเลือด |
คอเลสเตอรอลไม่สามารถรวมตัวกับเลือดได้
จึงต้องจับตัวกับโปรตีน เกิดเป็นสารที่เรียกว่า ไลโปโปรตีน (lipoprotein)
เพื่อขนส่งคอเลสเตอรอลไปทั่วร่างกาย ไลโปโปรตีนชนิดที่มีความหนาแน่นต่ำ
เรียกว่า แอลดีแอล ทำหน้าที่ขนส่งคอเลสเตอรอลถึงร้อยละ ๗๕ - ๘๐
ไปสะสมในเซลล์ ถือว่า เป็นไขมันชนิดร้าย ซึ่งเมื่อมีระดับไขมันนี้
สูงขึ้นในเลือด ก็จะไปสะสมอยู่ใต้เยื่อบุผนังหลอดเลือดด้านใน
เกิดเป็นคราบไขมัน ทำให้เกิดปฏิกิริยาอักเสบขึ้น ส่งผลให้หลอดเลือดตีบลง
เป็นสาเหตุสำคัญ ของโรคหัวใจและหลอดเลือด |
| โปรตีนอีกชนิดหนึ่ง
คือ
ไลโปโปรตีนซึ่งมีความหนาแน่นสูง เรียกว่า เอชดีแอล
ทำหน้าที่ขนส่งคอเลสเตอรอลร้อยละ ๒๐ - ๒๕ โดยขนส่งไขมัน
จากเนื้อเยื่อต่างๆ
ไปกำจัดทิ้งที่ตับ ดังนั้น เอชดีแอลจึงถือว่า เป็นไขมันชนิดดี
ที่ทำให้คอเลสเตอรอล ที่มีระดับสูงในเลือดถูกกำจัดไป มีผู้เปรียบเทียบว่า
เอชดีแอลทำหน้าที่เหมือนรถขนขยะ ยิ่งมีระดับเอชดีแอลในเลือดมาก
ไขมันที่ไปทำให้หลอดเลือดอุดตันจะน้อยลง
โอกาสที่จะเป็นโรคหัวใจและหลอดเลือด ก็น้อยลงไปด้วย |
ไตรกลีเซอไรด์
คือ ไขมันที่ร่างกายเก็บสะสมไว้ในเซลล์ไขมัน
เมื่อเรากินอาหารประเภทไขมัน ในปริมาณเกินความต้องการของร่างกาย
ไตรกลีเซอไรด์สามารถจับกับไลโปโปรตีน ที่ขนส่งคอเลสเตอรอลไปทั่วร่างกาย
ถ้ามีปริมาณมากเกินไป สามารถเปลี่ยนเป็นแอลดีแอลที่ตับได้
และอาจถูกย่อย กลายเป็นกรดไขมันอิสระ (free fatty acid)
ซึ่งทั้งแอลดีแอล และกรดไขมันอิสระ
เป็นสาเหตุของโรคหัวใจและหลอดเลือด และโรคเบาหวานประเภทที่ ๒ ตามลำดับ |
การเจาะเลือด
เพื่อตรวจวัดระดับไขมันในเลือด |
ระดับไตรกลีเซอไรด์ที่ปกติไม่ควรเกิน ๑๕๐
มิลลิกรัม/เดซิลิตร สาเหตุโดยทั่วไปที่ทำให้ไตรกลีเซอไรด์สูง ได้แก่
โรคอ้วน ออกกำลังกายน้อย ดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่
ในผู้หญิงพบว่า มีไตรกลีเซอไรด์สูงได้ หากอยู่ในวัยใกล้หมดประจำเดือน
อาจพบระดับไตรกลีเซอไรด์สูง ร่วมกับผู้ป่วยที่เป็นโรคไต โรคตับ
และโรคเบาหวานประเภทที่ ๒ ได้เช่นกัน
ภาวะในกลุ่มเมแทบอลิกซินโดรม
ซึ่งประกอบด้วย การมีระดับไตรกลีเซอไรด์สูง
และระดับเอชดีแอลคอเลสเตอรอลต่ำ
ก็จะเป็นสาเหตุสำคัญ ที่นำไปสู่โรคหัวใจและหลอดเลือด
หากไม่ดูแลรักษาอย่างเหมาะสม ก็จะเกิดอันตรายถึงชีวิตได้
สถานการณ์โรคไขมันในเลือดผิดปกติ
จากรายงานการสำรวจภาวะอาหารและโภชนาการ ของประเทศไทย
ครั้งที่ ๕ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๖ โดยกรมอนามัย
พบความชุก ของภาวะไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูง และภาวะ HDL - C ต่ำ
ดังตารางที่
๖ และตารางที่ ๗
ตารางที่ ๖
ความชุกของภาวะไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูง
| อายุ
(ปี) |
ภาวะไตรกลีเซอไรด์สูง
(ร้อยละ) |
| ๑๕- ๑๙ |
๗.๐ |
| ๒๐ - ๒๙ |
๑๖.๙ |
| ๓๐ - ๓๙ |
๒๔.๓ |
| ๔๐ - ๔๙ |
๓๕.๒ |
| ๕๐ - ๕๙ |
๓๗.๓ |
.
ตารางที่ ๗
ความชุกของภาวะ HDL - C ต่ำ ในประชากรวัยทำงาน
| อายุ
(ปี) |
ภาวะไตรกลีเซอไรด์สูง
(ร้อยละ) |
| ๑๕- ๑๙ |
๑๑.๖ |
| ๒๐ - ๒๙ |
๑๘.๕ |
| ๓๐ - ๓๙ |
๑๘.๒ |
| ๔๐ - ๔๙ |
๒๓.๕ |
| ๕๐ - ๕๙ |
๒๐.๕ |
การดูแลรักษาผู้ป่วยที่เป็นโรคไขมันในเลือดผิดปกติ
๑.
ควบคุมอาหาร โดยหลีกเลี่ยงการกินอาหารที่มีไขมันสูง คาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน
และอาหารเส้นใยสูง เช่น ผัก ผลไม้
(ตัวอย่างรายการอาหาร เช่นเดียวกับรายการอาหารลดน้ำหนัก
ที่ได้กล่าวไว้แล้ว)
๒. การทำกิจกรรมทางกาย หรือการออกกำลังกาย ที่เหมาะสมกับวัย
และสภาพร่างกาย
๓.
การใช้ยา ปัจจุบันมีการพัฒนายาออกมาหลายชนิด เพื่อช่วยลดระดับไขมันในเลือด
ไม่ว่าจะเป็นระดับคอเลสเตอรอล หรือระดับไตรกลีเซอไรด์ เช่น
ยาในกลุ่มสแตติน (statin)
ซึ่งมีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ที่ใช้ในการสร้างคอเลสเตอรอลในร่างกาย
และยากลุ่มนี้ยังช่วยให้ร่างกายขจัดแอลดีแอล
หรือไขมันชนิดร้าย ออกจากกระแสเลือด อย่างไรก็ตาม
การใช้ยาในผู้ป่วย โรคไขมันในเลือดผิดปกติ ต้องอยู่ในการดูแลของแพทย์
เนื่องจากผู้ป่วยมักมีความผิดปกติอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น เป็นโรคเบาหวาน
โรคความดันโลหิตสูง โรคอ้วน
|
|
