สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๓๗ / เรื่องที่ ๕ หนังสือพิมพ์ / บทบาทและหน้าที่ของหนังสือพิมพ์

บทบาทและหน้าที่ของหนังสือพิมพ์ ในระบอบประชาธิปไตย หนังสือพิมพ์เป็นผู้ให้ข่าวสารที่เกิดขึ้นทั้งในประเทศและต่างประเทศ และเป็นเวทีการต่อสู้ทางอุดมการณ์ ของบุคคลกลุ่มต่างๆ หนังสือพิมพ์ไม่ได้เป็นสื่อของคนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง แต่เป็นสื่อของมวลชนทั้งหมดในสังคม ดังนั้น หนังสือพิมพ์ต้องมีเสรีภาพ ในการนำเสนอความจริงอย่างถูกต้องครบถ้วน และปราศจากอคติ

หนังสือพิมพ์มีหน้าที่ประกาศโฆษณาข่าวสารให้ประชาชนได้รับรู้เหตุการณ์

บทบาทหลักของหนังสือพิมพ์ในระบอบประชาธิปไตยมี ๔ ประการ คือ ๑. บทบาททางการเมือง หนังสือพิมพ์เป็นเครื่องมือสำคัญที่จะให้ข้อมูลข่าวสารเรื่องการบริหารบ้านเมืองแก่ประชาชน ทำให้ประชาชนรู้ว่า รัฐบาลผู้ปกครองประเทศกำลังทำอะไรอยู่ และทำตามสัญญาที่ให้ไว้แก่ประชาชนหรือไม่ ทำให้มีผู้เรียกหนังสือพิมพ์ว่าเป็น "สุนัขเฝ้าบ้าน" (watchdog) ของประชาชน  ๒. บทบาทในการให้การศึกษา หนังสือพิมพ์ให้ความรู้ด้วยข้อมูลข่าวสาร และมีการนำเสนอความคิดเห็นที่หลากหลาย ประชาชนมีสิทธิที่จะรับรู้ข้อมูลข่าวสารรอบด้านที่ครบถ้วน เพื่อนำไปตัดสินใจเลือกวิถีทางดำเนินชีวิตของตนเองและสังคม หนังสือพิมพ์เป็นสื่อที่จะสนองสิทธิการรับรู้ของประชาชนดังกล่าว โดยต้องนำเสนอข่าวสารเพื่อสังคมโดยรวม ไม่ใช่เพื่อกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งเท่านั้น ๓. บทบาททางสังคมและวัฒนธรรม หนังสือพิมพ์มีบทบาทในการเป็นกระจกสะท้อนสังคม ประชาชนรับรู้ความเป็นไปของสังคมได้จากการอ่านข่าวหนังสือพิมพ์ เช่น ข่าวอุบัติเหตุ ข่าวภัยธรรมชาติ ข่าวเศรษฐกิจ ข่าวการเมือง ข่าวสังคม ข่าววัฒนธรรม ทั้งยังได้รับรู้พฤติกรรมของผู้คน ได้ซึมซับกฎเกณฑ์ทางสังคม ความคิด ความเชื่อ และระเบียบแบบแผน ตลอดจนประเพณีที่ถ่ายทอดกันมา ทำให้เข้าใจความเป็นมาของบ้านเมืองตนเอง  รวมทั้งวัฒนธรรมที่จะต้องธำรงรักษาและสืบทอดกันต่อไป ๔. บทบาทในการเป็นป้ายประกาศสาธารณะ หนังสือพิมพ์ทำหน้าที่ประกาศโฆษณาข่าวสาร เพื่อให้ประชาชนได้รับรู้เหตุการณ์ ประชาชนจำเป็นต้องบริโภคข่าวสาร ไม่แตกต่างไปจากการใช้น้ำประปาและไฟฟ้า หนังสือพิมพ์จึงเป็นเสมือนสาธารณูปโภคชนิดหนึ่ง ที่ทำให้ประชาชนมีชีวิตที่สะดวกสบาย ปลอดภัย และเพลิดเพลินมากขึ้น