สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ / เล่มที่ ๔ / เรื่องที่ ๘ การศาสนา / หลักธรรมที่สำคัญ

หลักธรรมที่สำคัญ โดยเหตุที่พระพุทธเจ้าได้เทศนาสั่งสอนประชาชนหลังจากตรัสรู้แล้วเป็นเวลาถึง ๔๕ ปี พระธรรมคำสั่งสอนของพระองค์จึงมีมากมาย รวมเรียกว่า พระไตรปิฎก อันประกอบด้วยพระวินัย พระสูตร และ พระอภิธรรม เป็นหนังสือภาษาบาลี ๔๕ เล่ม และแปลเป็นภาษาไทย ออกมาได้ ๘๐ เล่ม ขนาดใหญ่ หลักธรรมที่ควรทราบบางเรื่องที่เห็นว่า มีประโยชน์ต่อชีวิตประจำวันมาก เช่น
พระพุทธเจ้าทรงโปรดปัญจวัคคีย์	ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร หรือ ปฐมเทศนา ซึ่งพระพุทธเจ้าทรงแสดงโปรดพระปัญจวัคคีย์ (มี ๕ องค์ คือ อัญญาโกณฑัญญะ วัปปะ ภัททิยะ มหานามะ อัสสชิ) เป็นครั้งแรก จนสามารถทำให้ท่านอัญญาโกณฑัญญะ ได้ดวงตาเห็นธรรม อันแสดงว่า การตรัสรู้ของพระพุทธเจ้านั้น อาจมีผู้สามารถรู้ตามได้ ในสูตรนี้พระองค์ทรงแสดงอริยสัจ ๔ คือ ทุกข์ ๑ เหตุให้เกิดทุกข์ ๑ การดับทุกข์ ๑ และทางที่จะเดินไปสู่ความดับทุกข์ ๑ ซึ่งทางที่จะดำเนินไปสู่ความดับทุกข์นี้ เรียกกันว่า มัชฌิมาปฏิปทา หรือ ทางสายกลาง
อนันตตลักขณสูตร ในสูตรนี้พระพุทธเจ้าทรงแสดงให้เห็นความไม่เที่ยงของสิ่งต่างๆ คือ สิ่งทั้งหลายทั้งปวงจะต้องมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ไม่สามารถทนอยู่ในสภาพเดิมตลอดไปได้ ทั้งเป็นสิ่งที่ไม่มีตัวตนจริงๆ เลย เป็นการสมมติขึ้นมาเท่านั้นเอง เพราะฉะนั้นเราจึงไม่สามารถบังคับให้มันอยู่ในอำนาจของเราได้

กาลามสูตร แสดงให้เห็นความเป็นนักเสรีประชาธิปไตยของพระพุทธเจ้า เพราะพระองค์ทรงสอนให้คนใช้ความคิด ด้วยเหตุผลโดยรอบคอบเสียก่อน แล้วจึงค่อยเชื่อ พระองค์ทรงสอนว่า จงอย่าได้เชื่อเพียงโดยการอ้างตำรา หรือเพราะครูอาจารย์สอนไว้อย่างนั้น หรือเพราะคำพูดนั้นตรงกับความเห็นของเรา หรือเพราะผู้นั้นเป็นบุคคลที่ควรเชื่อ หรือโดยการคาดคะเนหรือนึกเดาเอา หรือโดยการใช้เหตุผลตามหลักตรรกศาสตร์ พระองค์ทรงสอนว่าการกระทำใดๆ ถ้าจะไม่ก่อให้เกิดความทุกข์ในภายหลัง นักปราชญ์ไม่ติเตียน ไม่เป็นไป เพื่อเบียดเบียนตน และผู้อื่นแล้ว พึงทำเถิด แต่ถ้าตรงกันข้ามก็อย่าทำเลย

ตู้พระไตรปิฎก วัดไชยทิศ ธนบุรี