ปลาสวยงามน้ำจืด
ปลาสวยงามน้ำจืดที่รวบรวมจากแหล่งน้ำธรรมชาติทั่วโลกมีมากกว่า ๑,๐๐๐ ชนิด ส่วนใหญ่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเขตร้อน และเขตศูนย์สูตร เช่น ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่ เป็นแหล่งที่อยู่ที่สำคัญของปลาสวยงามหลายชนิด โดยเฉพาะปลาในกลุ่มตะเพียน หรือคาร์ป และพวกปลาไม่มีเกล็ด รวมถึงปลาตะพัด หรือปลามังกร ก็มีถิ่นกำเนิดอยู่ในภูมิภาคนี้ ทวีปอเมริกาใต้เป็นถิ่นอาศัยของพวกปลาคาร์อะซิน ซึ่งเป็นปลาสวยงามที่รู้จักกันทั่วโลก เช่น ปลาในกลุ่มเตตราชนิดต่างๆ ทวีปแอฟริกามีทะเลสาบน้ำจืดขนาดใหญ่หลายแห่ง และเป็นถิ่นอาศัยของพวกปลาซิคลิด หรือปลาหมอสีมากมายหลายชนิด ปลาสวยงามน้ำจืดในประเทศไทยมีรวม ๒๔๓ ชนิด โดยเป็นปลาท้องถิ่นของไทย ๑๐๔ ชนิด และปลาจากต่างประเทศ ๑๓๙ ชนิด ส่วนปลาสวยงามที่ส่งเป็นสินค้าออกของประเทศไทยมี ๑๑๒ ชนิด ซึ่งรวมทั้งปลาพื้นเมือง และปลาสวยงามจากต่างประเทศที่นำเข้ามา เพาะเลี้ยง โดยอาจแบ่งเป็นกลุ่มใหญ่ๆคือ ปลาสวยงามน้ำจืดที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเขตร้อน และปลาสวยงามน้ำจืดที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเขตหนาว
เสือสุมาตรา
ก. ปลาสวยงามน้ำจืดที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในเขตร้อน
๑. กลุ่มปลาตะเพียนและปลาซิว (Cyprinids)
ปลาในกลุ่มนี้เป็นปลาที่ไม่ดุร้าย ว่ายน้ำเคลื่อนไหวอยู่ตลอดเวลา มีสีสดสวย เกล็ดเป็นประกายแวววาว เคลื่อนไหวอย่างรวดเร็วเป็นฝูง ทำให้ดูสวยงาม สามารถเลี้ยงรวมกันหลายชนิดได้ในกลุ่มเดียวกัน มีลักษณะที่ เป็นเอกลักษณ์คือ มีฟันที่ช่องคอ ๑ - ๓ แถว ริมฝีปากบางและเรียบ หัวไม่มีเกล็ด ปลาในกลุ่มนี้เป็นปลาน้ำจืด ที่มีถิ่นกำเนิดแพร่กระจายในส่วนต่างๆ ของโลก ทั้งในทวีปยุโรป เอเชีย แอฟริกา และอเมริกาเหนือ แต่จะไม่พบในทวีปอเมริกาใต้ และทวีปออสเตรเลีย ในประเทศไทยพบมากกว่า ๒๕๐ ชนิด เป็นปลาสวยงามที่นิยมเลี้ยง ได้แก่ เสือสุมาตรา แก้มช้ำ ร่องไม้ตับ ตะเพียนทอง ยี่สก กาดำ กาแดง ตะพาก กระแหทองหรือ ลำปำ บ้าหรือพลวง ทรงเครื่อง กระสูบจุด กระสูบขีด ซิวข้างขวาน และหางไหม้ ส่วนที่เป็นปลาสวยงาม และนำเข้าจากต่างประเทศมาเลี้ยงในประเทศไทยก็มีหลายชนิด ได้แก่ หางไหม้อินโดนีเซีย ซึ่งมีลักษณะเหมือนหาง ไหม้ไทย เชอร์รีบาร์บจากประเทศศรีลังกา ม้าลายจากประเทศอินเดีย โรซีบาร์บจาก ประเทศอินเดียและพม่า และไวต์เคลาด์จากมณฑลกวางตุ้ง ประเทศจีน
กลาสส์บลัดฟิน
นีออน
ปลาหมอนกแก้ว
๒. กลุ่มปลาคาร์อะซิน (Characins)
คาร์อะซินเป็นกลุ่มปลาที่พบมากในอเมริกากลาง และทวีปอเมริกาใต้ และพบบ้างในทวีปแอฟริกา ส่วนมากจะอยู่ในบริเวณลุ่มแม่น้ำแอมะซอน ซึ่งเป็นแหล่งธรรมชาติของปลาคาร์อะซินในกลุ่มเตตราเป็นส่วนใหญ่ ส่วนปลาชนิดอื่นๆ ในกลุ่มคาร์อะซิน ได้แก่ ปิรันยา ซิลเวอร์ดอลลาร์ เฮดสแตนเดอร์ เพนซิลฟิช และแอฟริกันเตตรา ลักษณะทั่วไปของปลาทุกชนิดในกลุ่มนี้คือ มีฟัน บางชนิดมีฟันขนาดใหญ่ เช่น ปิรันยา คาร์อะซินมีฟันที่ขากรรไกร และมีครีบไขมัน ปลาในกลุ่มคาร์อะซินหลายชนิดเป็นปลาที่นิยมเลี้ยงเป็นปลาสวยงาม เนื่องจากมีสีสวย มีขนาดเล็ก ไม่ดุร้าย สามารถเลี้ยงรวมกับปลาอื่นได้ โดยปกติคาร์อะซินเป็นปลาฝูง การจัดตู้ปลาที่ดีจึงควรจัดปลาเป็นฝูงชนิดเดียว โดยจัดตู้ให้มีพรรณไม้น้ำอยู่ด้านหลัง และมีพื้นที่ว่ายให้มากบริเวณตรงกลาง ตามธรรมชาติของปลาคาร์อะซินเป็นปลากินเนื้อ อย่างไรก็ตาม การเลี้ยงในตู้สามารถให้อาหารสำเร็จรูปได้ แต่ก็ควรให้อาหารที่มีชีวิตบ้าง ปลาในกลุ่มนี้มีความสามารถในการปรับตัวให้เข้ากับสภาวะแวดล้อมได้เป็นอย่างดี มีพฤติกรรมและนิสัยที่แตกต่างกัน บางพวกมีนิสัยขี้อายและตกใจง่าย บางพวกมีนิสัยกินอาหารอย่างตะกละตะกราม บางพวกเป็นนักล่า บางพวกกินเฉพาะพืช บางพวกกินอาหารที่เป็นโปรตีนจากสัตว์ บางพวก สามารถโผล่ขึ้นไปเหนือผิวน้ำ เพื่อไล่จับแมลงกินเป็นอาหาร บางชนิดวางไข่เป็นประเภท ลอยน้ำครึ่งจมครึ่งลอย หลายชนิดวางไข่ติดกับพรรณไม้ ก้อนหิน หรือตอไม้ ปลาเพศผู้ที่โตเต็มวัยจะมีคาร์อะซินฮุก (characin hook) ที่บนครีบก้น ซึ่งเป็นลักษณะพิเศษของปลาชนิดนี้ เกิดจากบางส่วนของกระดูกเปลี่ยนรูป เป็นหนามที่มีปลายงอเป็นรูปขอ และบริเวณสันโคนหางด้านล่างมีหนามเล็กเป็นจำนวนมาก แต่ปลาบางสกุลอาจไม่มีลักษณะพิเศษดังกล่าว
ปลาเทวดา
๓. กลุ่มปลาหมอสี (Cichlids)
ปลาหมอสีหรือซิคลิด เป็นกลุ่มปลาที่มี ก้านครีบเป็นหนาม ส่วนมากมีลำตัวค่อนข้างกว้าง มีหัวและตาใหญ่ มีริมฝีปากชัดเจน ตัวผู้มีสีสวยกว่าตัวเมีย มีรูปร่างหลายแบบ ตั้งแต่เพรียวยาวจนถึงกลมแบบจาน โดยธรรมชาติปลากลุ่มนี้พบมากในอเมริกากลาง และทวีปอเมริกาใต้ นอกจากนี้ยังพบในรัฐเทกซัสของประเทศสหรัฐอเมริกา ในทะเลสาบสำคัญๆของทวีปแอฟริกา และเกาะมาดากัสการ์ รวมทั้งประเทศซีเรีย ทางภาคตะวันตกของทวีปเอเชีย ปลาในกลุ่มนี้ส่วนใหญ่เป็นปลากินเนื้อ ยกเว้นปลาหมอแคระ ปลาเทวดา และปลาปอมปาดัวร์ เป็นปลาที่มีสีสันสวยงาม หลายชนิดเป็นปลาที่สร้างอาณาเขต และหวงอาณาเขต ส่วนมากชอบขุดดิน ปลาสวยงามที่อยู่ในกลุ่มนี้ ได้แก่ ปลาหมอสี ปลาปอมปาดัวร์ ปลาออสการ์ และปลาเทวดา
ปลาหมูอารีย์
ปลาหางนกยูง
๔. กลุ่มปลาที่มีอวัยวะช่วยหายใจ (Labyrinth fishes)
ปลาในกลุ่มนี้มีอวัยวะช่วยหายใจ เรียกว่า แลบไบรินท์ (Labyrinth) ทำให้สามารถใช้ออกซิเจนจากอากาศได้โดยตรง และสามารถอยู่ได้ในแหล่งน้ำ ที่มีออกซิเจนต่ำ ปลาจะขึ้นมาฮุบอากาศที่ผิวน้ำเป็นระยะๆ ปลาไทยในกลุ่มนี้ ที่เป็นปลาสวยงาม คือ ปลากัด ปลากริมข้างลาย ปลากระดี่นาง ปลากระดี่หม้อ และปลาแรด ปลาสวยงามส่วนปลาต่างประเทศที่นิยมเลี้ยง คือ ปลากระดี่แคระ จากประเทศอินเดีย ปลากระดี่ไฟ จากลุ่มแม่น้ำพรหมบุตร ในรัฐอัสสัมประเทศอินเดีย และในประเทศบังกลาเทศ ปลาพาราไดซ์ จากประเทศไต้หวัน เกาหลี และตะวันออกเฉียงใต้ของประเทศจีน