เล่มที่ 5
พืชหัว
สามารถแชร์ได้ผ่าน :
            พืชหัวแตกต่างจากพืชประเภทอื่น โดยมีส่วนที่เรียกว่า หัว อยู่ใต้ดิน เรานำหัวนี้มาใช้ประโยชน์ ใช้เป็นอาหารของคน หรือของสัตว์เลี้ยงได้

            พืชหัวมีมากมายหลายชนิด ตัวอย่างของพืชหัวที่เรารู้จักกันดี ได้แก่ หอม กระเทียม เผือก มันเทศ มันสำปะหลัง มันฝรั่ง มันแกว แห้ว และสาคู เป็นต้น

            หัวของพืช มักมีลักษณะกลมๆ หรือเกือบกลม หัว คือ ที่เก็บสะสมอาหารของพืช หัวเกิดจากส่วนที่แตกต่างกันของพืช เช่น มันสำปะหลัง มันแกว เกิดจากรากซึ่งขยายหัวพองออก หอม กระเทียม เกิดจากกาบใบที่อัดตัวแน่น หัวมันฝรั่งเกิดจากลำต้นใต้ดิน เผือก แห้ว เกิดจากเหง้า

            พืชหัวหลายชนิดมีปริมาณแป้งและวิตามินอยู่ภายในหัวค่อนข้างสูง มันสำปะหลังมีปริมาณแป้งสูงถึงร้อยละ ๒๐-๔๐ หัวมันเทศมีปริมาณแป้งร้อยละ ๒๕ หัวเผือกมีปริมาณแป้งร้อยละ ๑๓-๒๙ มันแกวมีปริมาณแป้งร้อยละ ๑๐ สาคูมีปริมาณแป้งสูงร้อยละ ๒๑.๗ ดังนั้น หัวพืชหลายชนิดจึงเป็นอาหารที่ดี ให้ประโยชน์แก่ร่างกาย และอาจใช้รับประทานแทนข้าว ซึ่งเป็นอาหารหลักได้

            เนื่องจากประเทศไทยมีดินฟ้าอากาศเหมาะสม สามารถปลูกพืชหัวได้เกือบตลอดทั้งปี พืชหัวอายุสั้น ให้ผลผลิตสูง กสิกรไทยจึงนิยมปลูกพืชหัวกันมาก และปลูกในเนื้อที่กว้างใหญ่ พืชหัวบางชนิด เช่น มันสำปะหลัง เป็นพืชเศรษฐกิจสำคัญอย่างหนึ่งของประเทศ (ดูเรื่องมันสำปะหลัง)

            พืชหัวที่ปลูกกันมาก คือ ปลูกในเกือบทุกจังหวัดของประเทศไทย ได้แก่ มันสำปะหลัง มันเทศ เผือก และมันแกว

            มันสำปะหลัง ปลูกมากในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันออก ปลูกมากที่สุดที่จังหวัดนครราชสีมา และชลบุรี

            มันเทศ ปลูกมากในภาคกลาง ปลูกมากที่สุดที่จังหวัดนครศรีธรรมราช

            เผือก ปลูกมากในภาคกลาง เช่น ที่จังหวัดราชบุรี ประจวบคีรีขันธ์

            มันแกว ปลูกมากในภาคกลาง และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เช่น ที่จังหวัดสระบุรี ชลบุรี

            มันฝรั่ง ปลูกมากในภาคเหนือ เช่น ที่จังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย และแม่ฮ่องสอน

            แห้ว ปลูกกันไม่มากนัก รวมเนื้อที่ประมาณ ๕๐๐ ไร่ ส่วนใหญ่ปลูกตามแถวสองฝั่งแม่น้ำท่าจีน และหลายอำเภอในจังหวัดสุพรรณบุรี

            สาคู ปลูกกันเพียงเล็กน้อย เป็นแบบสวนครัวตามบ้าน ในจังหวัดภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เช่น จังหวัดนครราชสีมา ขอนแก่น
แห้วเชื่อม
แห้วเชื่อม
            พืชหัวหลายชนิด เป็นอาหารที่เป็นประโยชน์ เนื่องจากย่อยง่าย มีคุณค่าทางอาหารสูง และราคาถูก เป็นที่นิยมรับประทานกันทั่วโลก เราใช้พืชหัวให้เป็นประโยชน์ดังต่อไปนี้

            ๑. เป็นอาหารของมนุษย์ คนไทยใช้มันสำปะหลัง มันเทศ มันฝรั่ง มันแกว เผือก แห้ว และสาคู ประกอบอาหารทั้งคาวและหวาน มันแกวและแห้วอาจใช้รับประทานสดๆ ได้ด้วย ประชากรในบางประเทศในยุโรป และอเมริกา นิยมรับประทานมันฝรั่งเป็นอาหารหลักแทนข้าว

            ๒. เป็นอาหารสัตว์เลี้ยง มันเทศทั้งต้นและหัวใช้เลี้ยงสุกรได้ดี มันฝรั่งหัวเล็กๆ ใช้เลี้ยงวัว ควาย สุกร แห้วหัวเล็กๆ ใช้เลี้ยงเป็ด เลี้ยงไก่

            ๓. ใช้ทำแป้ง หัวมันสำปะหลังใช้ทำแป้งได้ดี เรียก แป้งมันสำปะหลัง เผือก แห้ว และสาคู ก็ใช้ทำแป้งได้

            ๔. ใช้ในอุตสาหกรรรม มันเทศใช้ในอุตสาหกรรมการกลั่นสุรา มันฝรั่งใช้ทำอัลกอฮอล์ และกรดซิตริก แห้วใช้ทำอาหารกระป๋อง แป้งสาคูใช้ทำแป้งผัดหน้า ทำกาว และทำกระดาษที่ใช้กับคอมพิวเตอร์

            ๕. ใช้ทำยา เมล็ดมันแกวใช้ทำยาฆ่าแมลง ยาเบื่อปลา ยารักษา โรคผิวหนัง แป้งจากเผือกใช้เป็นอาหารเพื่อป้องกันโรคแพ้บางอย่างในทารก และเพื่อรักษาโรคเกี่ยวกับกระเพาะอาหาร แป้งสาคูใช้เป็นอาหารสำหรับผู้ป่วยโรคลำไส้