ท่ารำ
ท่ารำที่ครูนาฎศิลป์โบราณได้ประดิษฐ์ไว้ ทั้งที่ตบแต่งจากท่าธรรมดา และตามความหมายอื่นๆ มีมากมาย พร้อมทั้งตั้งชื่อท่านั้นๆ ไว้ ตั้งแต่ท่าประนมมือไหว้ เรียกว่า ท่าเทพนม และอีหลายสิบท่า แต่งไว้เป็นกลอนสำหรับร้องหรือท่องให้จดจำได้ง่าย มักเรียกกันว่า "แม่บท" เพราะเป็นท่าหลักที่จะต้องเรียนรู้ให้แม่นยำ บทที่สั้น มีท่ารำน้อย ก็คือ บทพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๔ แทรกอยู่ในเรื่องรามเกียรติ์ ตอนนารายณ์ปราบนนทุก ดังนี้
|
รำแม่บทท่าเทพนม | เทพนมปฐมพรหมสี่หน้าสอดสร้อยมาลาเฉิดฉินทั้งกวางเดินดงหงส์บินกินรินเลียบถ้ำอำไพอีกช้านางนอนภมรเคล้าแขกเต้าผาลาเพียงไหล่เมขลาโยนแก้วแววไวมยุเรศฟ้อนในอัมพรยอดตองต้องลมพรหมนิมิตอีกทั้งพิสมัยเรียงหมอนย้ายท่ามัจฉาชมสาครพระสี่กรขว้างจักรฤทธิรงค์ |
ส่วนในตำราฟ้อนรำ เป็นบทอย่างพิสดารมีชื่อท่ารำซึ่งแต่งเป็นกลอนว่า ดังนี้
เทพประนม ปฐม พรหมสี่หน้า | สอดสร้อยมาลาช้านางนอน | ผาลาเพียงไหล่ พิสมัยเรียงหมอน | กังหันร่อนแขกเต้าเข้ารัง | กระต่ายชมจันทร์ พระจันทร์ทรงกลด | พระรถโยนสารมารกลับหลัง | เยื่องกรายฉุยฉายเข้าวัง | มังกรเลียบท่ามุจลินท์ | กินนรรำ ซ้ำช้างประสานงา | ท่าพระรามาก่งศิลป์ | ภมรเคล้า มัจฉาชมวาริน | หลงใหลได้สิ้น หงส์ลินลา | ท่าโตเล่นหาง นางกล่อมตัว | รำยั่ว ชักแป้งผัดหน้า | ลมพัดยอดตอง บังสุริยา | เหราเล่นน้ำ บัวชูฝัก | นาคาม้วนหาง กวางเดินดง | พระนารายณ์ฤทธิรงค์ขว้างจักร์ | ช้างหว่านหญ้า หนุมานผลาญยักษ์ | พระลักษมณ์แผลงอิทธิฤทธิ์ | กินนรฟ้อนฝูง ยูงฟ้อนหาง | ขัดจางนาง ท่านายสารถี | ตระเวนเวหา ขี่ม้าตีคลี | ตีโทนโยนทับ งูขว้างฆ้อน | รำกระบี่สี่ท่า จีนสาวไส้ | ท่าชะนีร่ายไม้ ทิ้งขอน | เมขลาล่อแก้วกลางอัมพร | กินนรเลียบถ้ำ หนังหน้าไฟ | ท่าเสือทำลายห้าง ช้างทำลายโรง | โจงกระเบนตีเหล็กแทงวิสัย | กลดพระสุเมรุ เครือวัลย์พันไม้ | ประไลยวาต คิดประดิษฐ์ทำ | กระหวัดเกล้าขี่ม้าเลียบค่าย | กระต่ายต้องแร้วแคล้วถ้ำ | ชักซอสามสายย้ายลำนำ | เป็นแบบรำแต่ก่อนที่มีมา |
ขอให้พิจารณาดูภาพท่ารำเปรียบเทียบกับชื่อท่ารำ จะแลเห็นว่า การรำก็คือ การแปลชื่อท่าให้เป็นการรำโดยตรง แต่ประดิษฐ์ให้มีส่วนสัดงดงาม เมื่อนำท่ารำต่างๆ ไปใช้ในการแสดง ก็ต้องเรียบเรียงท่ารำ โดยลำดับท่าให้เข้ากับจังหวะทำนอง ของเพลงและดนตรีที่บรรเลงประกอบ และตบแต่งท่ารำสำหรับเชื่อมท่าต่างๆ ให้ติดต่อกันสนิทสนม
|
กระหวัดเกล้า |
การใช้ท่ารำต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นการแสดงใดๆ รวมความว่าเป็น "นาฎศิลป์" ทั้งสิ้น การแสดงที่ใช้ท่ารำมี ๒ ประเภท ที่เป็นหลักใหญ่ๆ คือ
๑. ระบำ ๒. ละคร |