ความเป็นมาและความหมายของประเพณีหลวงและประเพณีราษฎร์ในสังคมไทย

            ในสังคมเกษตรกรรมเช่นสังคมไทย การทำมาหากินที่ต้องพึ่งพาธรรมชาติเป็นสิ่งสำคัญที่สุด สังคมไทยทุกภูมิภาคในส่วนรวมเป็นสังคมที่มีการปลูกข้าวเป็นพื้นฐานในการดำรงอยู่ทุกหนแห่ง ผลิตผลจะดีหรือไม่ย่อมต้องขึ้นอยู่กับดินฟ้าอากาศทางธรรมชาติ ถ้าฝนตกต้องตามฤดูกาล ไม่แล้ง หรือน้ำไม่ท่วม ก็ได้ผลดี การควบคุมธรรมชาติให้เป็นปกตินั้น เป็นเรื่องที่ไม่อาจทำได้ โดยเหตุนี้จึงต้องหันมาอ้อนวอนสิ่งเหนือธรรมชาติที่จะบันดาลให้ทุกอย่างเป็นไปตามกำหนดเวลา กล่าวอีกนัยหนึ่ง การที่จะมีชีวิตอยู่โดยปกติสุข มนุษย์ต้องสร้างความสัมพันธ์อันดี ที่จะอยู่ร่วมกับเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน ต้องสร้างความสัมพันธ์ให้สอดคล้องกับธรรมชาติ และสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับอำนาจเหนือธรรมชาติ เพื่อให้เกิดความกลมกลืนกับจักรวาล จึงจะเกิดความสมบูรณ์พูนสุขได้ ความเชื่อพื้นฐานนี้เอง ที่ก่อให้เกิดขนบธรรมเนียมประเพณีพิธีกรรมต่างๆ ที่กำหนดเป็นแบบแผนให้ผู้คนประพฤติปฏิบัติ และเชื่อถือ เพื่อความมั่นคงเป็นระเบียบ และบูรณาการของสังคม ดังจะเห็นได้จากตัวอย่างของประเพณี ทั้งของผู้ปกครอง และของประชาชนทั่วไปในสังคมไทย