มะลุลี (Jasminum pubescens Willd.)

            มะลุลีเป็นพันธุ์ไม้สกุลเดียวกับมะลิอีกชนิดหนึ่ง ที่มีดอกหอม มีชื่อเรียกหลายชื่อ เช่น มะลิพวง มะลิเลื้อย มะลิซ่อม เป็นไม้รอเลื้อย กระจายพันธุ์อยู่ในเขตเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในประเทศไทยพบปลูกอยู่ทั่วไป เป็นที่นิยม เพราะปลูกง่ายเจริญเติบโตเร็ว ออกดอกตลอดปี และจะออกดอกมากเป็นพิเศษประมาณ เดือนกุมภาพันธ์ มะลุลีมีใบเดี่ยว รูปไข่ ปลายใบแหลม ใบดกมาก จึงปลูกคลุมซุ้มไม้ได้ดี ดอกเป็นช่อ แน่นตามปลายกิ่งและซอกใบ มีสีขาว แต่ละช่อมีมากกว่า ๑๐ ดอกขึ้นไป จึงเห็นเป็นช่อใหญ่สวยงาม มีขนนุ่มๆ โดยเฉพาะที่กลีบเลี้ยงซึ่งเป็นแฉกแหลมๆ ลักษณะของดอกคล้ายมะลิลา แต่กลีบแคบยาว และปลายแหลมกว่า ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางดอก ๒.๕-๓ ซม. ใช้ทั้งช่อเป็นดอกไม้บูชาพระ กลิ่นหอมตลอดทั้งกลางวันและกลางคืน คล้ายกลิ่นมะลิวัลย์

ช่อดอกมะลุลี 

พิกุล (Mimusops elengi L.)

            พิกุลเป็นพันธุ์ไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในอินเดียและพม่า ในประเทศไทย พบอยู่ตามธรรมชาติ ในป่าทางภาคใต้ และภาคตะวันออก นอกจากนั้นส่วนใหญ่เป็นต้นไม้ที่ปลูกประดับ เพื่อให้ร่มเงา และให้กลิ่นหอม สมัยก่อนมักปลูกพิกุลตามวัด

            พิกุลเป็นไม้ต้น สูง ๖-๑๕ เมตร เรือนยอดเป็นรูปเจดีย์ ใบดกแน่นค่อนข้างทึบ ใบเป็นใบเดี่ยว รูปรี หรือรูปไข่ ปลายใบแหลม กว้าง ๒-๔ ซม. ยาว ๕-๘ ซม. สีเขียวเข้ม เป็นเงางาม ออกดอกตลอดทั้งปี เป็นช่อสั้นๆ ๒-๓ ดอก ตามซอกใบ ดอกกลมมีกลีบหยักแหลมๆ อยู่โดยรอบ กลีบดอกมีจำนวนมากถึง ๒๔ กลีบ และเรียงซ้อนกันเป็น ๒ ชั้น สีขาวนวลส่วนกลีบเลี้ยงสีน้ำตาลอ่อนเป็นจักแหลมๆ ๘ อัน ขนาดเส้นผ่านศูนย์ กลางดอก ๑-๑.๕ ซม. ลักษณะการเรียงตัวของกลีบดอกพิกุลนี้ มีความงดงามละเอียดอ่อน จึงมีการนำมาเป็น แบบลวดลายของเครื่องประดับ ลายผ้าทอ และลายเครื่องจักสาน เรียกกันว่า "ลายดอกพิกุล"

            พิกุลออกดอกเกือบตลอดปี ดอกมีกลิ่นหอมแรง และทนทาน เมื่อแห้งแล้ว ก็ยังคงมีกลิ่นหอม ดอกบานตอนเช้ามืด และร่วงในตอนกลางวัน ผลรูปไข่ปลายแหลม ยาว ๒-๓ ซม. เมื่อสุกมีสีส้มหรือแสด เนื้อสีเหลือง รสหวานปนฝาด รับประทานได้ ขยายพันธุ์ได้ทั้งการเพาะเมล็ดและตอนกิ่ง

            การที่คนไม่นิยมปลูกพิกุลตามบ้าน เพราะบางคนถือว่า กลิ่นดอกพิกุลเป็นกลิ่นของความเศร้า ไม่ควรนำมาอยู่ใกล้ตัว ปัจจุบันความคิดความเชื่อเหล่านี้ คงน้อยลงมากแล้ว เพราะมีการปลูกพิกุลทั่วไป แม้ แต่ตามบ้าน

            ดอกพิกุลใช้ร้อยพวงมาลัย และมาลัยรูปสัตว์ เก็บไว้ได้นาน ใช้อบผ้า และใช้ผสมกับดอกไม้หอมชนิดอื่นๆ ทำเป็นบุหงา ในวรรณคดีมักกล่าวถึงเสมอ

            นอกจากคุณค่าดังกล่าวข้างต้นแล้ว พิกุลยังเป็นสมุนไพร ดอกใช้ปรุงยาหอม ยานัตถุ์ และเป็นหนึ่งในเกสรทั้ง ๕ ทั้ง ๗ และทั้ง ๙ เปลือก

ต้นพิกุลมีเรือนยอดเป็นรูปเจดีย์