การออกหนังสือพิมพ์ฉบับแรกๆ ของหมอบรัดเลไม่สะดวกราบรื่นนัก เนื่องจากเสรีภาพในด้านการวิพากษ์วิจารณ์ผู้ปกครองนั้น ค่อนข้างขัดแย้งกับระบอบการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ แต่มีเจ้านายพระองค์หนึ่ง ซึ่งทรงมีบทบาทสำคัญ ในการผสมกลมกลืนทัศนะของชาวตะวันตกกับชาวตะวันออกให้เข้ากันอย่างเฉียบแหลมยิ่ง คือ สมเด็จเจ้าฟ้ามงกุฎ พระอนุชาต่างพระมารดาในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ผนวชอยู่ ณ วัดสมอราย (วัดราชาธิวาส) ในขณะนั้น และต่อมา เสด็จขึ้นครองราชย์เป็นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ใน พ.ศ. ๒๓๙๔ และทรงส่งบทความไปตีพิมพ์ ในหนังสือพิมพ์บางกอกรีคอร์เดอร์ ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษอยู่เนืองๆ เพื่อทรงอรรถาธิบายประวัติศาสตร์ และโบราณราชประเพณีของไทย นับเป็นการสานสัมพันธ์กับชาวต่างชาติ โดยใช้หนังสือพิมพ์เป็นสื่อกลางอย่างชาญฉลาด และทรงพระปรีชายิ่ง และเมื่อสยามมีโรงพิมพ์ของตนเอง ฝ่ายราชสำนักจึงเริ่มมีการตีพิมพ์หนังสือ เพื่อตอบโต้แนวคิดตะวันตก ในเชิงเหตุผล เช่น เจ้าพระยาทิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดีตีพิมพ์ หนังสือแสดงกิจจานุกิจ ซึ่งรวบรวมแก่นแท้ของพระพุทธศาสนา ที่แสดงให้เห็นว่า พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาที่ตั้งอยู่บนหลักการของเหตุผลที่สามารถพิสูจน์ได้ทางวิทยาศาสตร์ เพื่อตอบโต้ข้อกล่าวหาของคริสต์ศาสนาที่ว่า พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาที่ล้าหลังสอนให้คนงมงาย พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเกษมสันต์โสภาคย์ กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์ ทรงออกหนังสือพิมพ์ชื่อว่า ดรุโณวาท ซึ่งเป็นหนังสือพิมพ์ฉบับแรก ของคนไทยที่จัดทำและดำเนินการโดยคนไทย พิมพ์ออกจำหน่ายเป็นรายสัปดาห์ มีเนื้อหาสาระที่ทันสมัย แสดงความสามารถ และสติปัญญาของคนหนุ่มสาวรุ่นใหม่ยุคนั้น เพื่อชี้ทิศทางของสังคมไทย ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเห็นความสำคัญของหนังสือพิมพ์ โดยให้หนังสือพิมพ์มีสิทธิเสรีภาพในการวิพากษ์วิจารณ์ นอกจากนี้ ทรงเป็นบรรณาธิการ และทรงอุปถัมภ์หนังสือพิมพ์หลายฉบับ  เช่น หนังสือพิมพ์ จีนโนสยามวารศัพท์ สยามออบเซอร์เวอร์ ไทย ดังนั้น ในสมัยนี้ จึงมีหนังสือพิมพ์เกิดขึ้นเป็นจำนวนมาก รัชสมัยของพระองค์จึงได้รับการขนานนามว่า เป็น "ยุคทองของการหนังสือพิมพ์ไทย" นอกจากนี้ พระองค์ยังทรงใช้หนังสือพิมพ์เป็นสื่อในการปกครอง โดยชี้ให้เห็นว่า สยามควรเป็นตัวของตัวเอง ไม่ควรเลียนแบบสังคมตะวันตก ซึ่งหลายอย่างไม่สามารถเข้ากันได้กับสังคมไทย ทรงชี้ให้เห็นความสำคัญ ของการพัฒนาคุณภาพมนุษย์ และมีพระราชดำริว่า คนไทยต้องแก้ไขตนเอง โดยควรขยันทำงาน เลิกเล่นการพนัน มีการศึกษา ใช้สมองมากกว่ากำลังกาย ประพฤติตนเป็น "สุภาพบุรุษ" ไม่หยาบคาย และสตรีต้องมีสิทธิเท่าเทียมบุรุษ ทั้งยังทรงชี้ให้เห็นความจำเป็นของระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ที่พระมหากษัตริย์เปรียบประดุจบิดาของราษฎร แต่กระแสแนวคิดตะวันตกในเวลานั้น ค่อนข้างรุนแรง คนไทยกลุ่มหนึ่งที่เรียกตนเองว่า "กลุ่มปัญญาชน" กลับมีแนวคิดว่า ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์เป็นเครื่องกีดกั้นความเจริญ โดยเริ่มพัฒนามาตั้งแต่ หมอบรัดเลนำเสนอรูปแบบการปกครองแบบใหม่ในสังคมไทย กลุ่มปัญญาชนที่มีแนวคิดนี้ เช่น เทียนวรรณ ซึ่งใช้นามปากกาว่า "ต.ว.ส. วัณณาโภ" ได้ออกวารสารชื่อ ตุลวิภาคพจนกิจ รายปักษ์ และ ศิริพจนภาค รายเดือน เรียกร้องสิทธิในการพูด และให้นิยามความเจริญของสยามว่า คือ ประเทศที่ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย ต่อมามีกลุ่มทหารหนุ่มที่เรียกตัวเองว่า "ยังเติร์ก" ใช้นิตยสาร ยุทธโกษ (หรือฉบับเดิมชื่อว่า ยุทธะโกษ) เป็นสื่อแสดงความเห็นใจประชาชนผู้ยากไร้ และให้นิยามความเจริญว่า คือ ประชาธิปไตย นอกจากนี้ นายเซียวฮุดเส็ง  สีบุญเรือง ได้ออกหนังสือพิมพ์ชื่อว่า จีนโนสยามวารศัพท์ ตอกย้ำแนวคิดปฏิวัติแบบ ซุนยัดเซ็น ซึ่งมีอิทธิพลต่อปัญญาชนสมัยนั้นมาก

วารสาร ตุลวิภาคพจนกิจ

            การต่อสู้ด้วยข่าวสารระหว่างราชสำนักกับสามัญชนดำเนินต่อไปอย่างยาวนาน จนกระทั่งคณะราษฎรได้เปลี่ยนแปลงการปกครอง ใน พ.ศ. ๒๔๗๕ และได้เป็นรัฐบาลปกครองประเทศ แต่ต่อมากลับใช้อำนาจในการปกครอง ทิ้งอุดมการณ์เสรีภาพ หันไปยึดลัทธิชาตินิยมและลัทธิผู้นำ มีการควบคุมและแสวงหาประโยชน์จากสื่อ สิทธิเสรีภาพในการนำเสนอข่าวสาร ถูกจำกัดยิ่งกว่าเดิม จนมาถึงสมัยรัฐบาลของจอมพล ป. พิบูลสงคราม และจอมพล สฤษดิ์  ธนะรัชต์ หนังสือพิมพ์ถูกควบคุม จนไม่สามารถแสดงบทบาททางการเมืองได้ นักหนังสือพิมพ์หลายคนพยายามต่อต้านแต่ไม่ค่อยประสบความสำเร็จ จนเมื่อเกิดเหตุการณ์ "๑๔ ตุลา ๒๕๑๖" หนังสือพิมพ์จึงเริ่มมีเสรีภาพมากขึ้นเรื่อยๆ มาจนถึงปัจจุบัน