เล่มที่ 5
การขยายพันธุ์พืช
สามารถแชร์ได้ผ่าน :
พืชที่เราต้องการขยายพันธุ์ เพื่อให้พอกินพอใช้นี้ อาจจะแบ่งออกเป็นพวกใหญ่ๆ ได้ ๓ พวก คือ
เฟิร์นนาคราช
พวกที่ ๑ ได้แก่ พืชจำพวกเฟิร์น ซึ่งมีส่วนที่ใช้ขยายพันธุ์อย่างหนึ่ง เรียกว่า สปอร์ (spores) ได้แก่ เฟิร์นชนิดต่างๆ เช่น เฟิร์น "กู๊ดเกี๊ยะ" ซึ่งขึ้นอยู่มากมายบนพื้นที่ชื้นและเย็น ทางภาคเหนือของประเทศ ใช้ยอดรับประทาน เป็นผักชนิดหนึ่ง หรือเฟิร์น "ลิเภา หรือ นิเภา" ซึ่งมีขึ้นทั่วไปทั้งทางภาคใต้ และภาคเหนือใช้เป็นวัสดุจักสานได้ดี เช่น ใช้สานกระเป๋าถือของผู้หญิง เป็นต้น หรือเฟิร์น "ใบมะขาม" ใช้ปลูกระดับทั่วไป หรือใช้ใบจัดประดับประกอบดอกไม้ หรือเฟิร์น "นาคราช" ใช้ต้นเป็นสมุนไพร ฝนเป็นยาแก้พิษงู เป็นต้น
สนแผงทอง
พวกที่ ๒ ได้แก่ พืชจำพวกสน เป็นพืชที่ไม่มีดอก แต่มีเมล็ด เมล็ดไม่มีฝักหุ้ม ได้แก่ สวนฉัตร สนแผง สนเกี๊ยะ สนหางสิงห์ และสนทรายทอง เป็นต้น
อ้อย
พวกที่ ๓ ได้แก่พืชที่มีดอก และมีผลทั่วไป ซึ่งพืชในจำพวกนี้ยังแบ่งออกได้เป็น ๒ พวก คือ
ก. พืชใบเลี้ยงเดี่ยว เป็นพืชที่มีใบแคบเรียว เส้นใบย่อยมักขนานไปกับความยาวของใบ เช่น ข้าว ข้าวโพด อ้อย เป็นต้น
ข. พืชใบเลี้ยงคู่ เป็นพืชที่มีใบโต และแผ่กว้าง เส้นใบย่อยมีลักษณะเป็นตาข่าย เช่น มะม่วง ยางพารา ถั่วชนิดต่างๆ และส้ม เป็นต้น
ในพืชทั้งสามจำพวกนี้เราสามารถขยายพันธุ์ ได้เป็น ๒ แบบ คือ
๑. แบบที่เกี่ยวข้องกับการผสมพันธุ์ เช่น ใช้ส่วนที่เป็นเมล็ดมาขยายพันธุ์ โดยการเพาะเมล็ด เพราะเมล็ดจะเกิดขึ้นได้ จะต้องอาศัยการผสมพันธุ์ ระหว่างเกสรตัวผู้ และเกสรตัวเมีย ต้นพืชที่เกิดจากเมล็ดจะมีลักษณะไม่แน่นอน อาจจะเหมือนต้นพ่อแม่ หรือไม่เหมือนก็ได้ และต้นที่เกิดขึ้นจากเมล็ดของต้นเดียวกัน ก็อาจจะเหมือนกัน หรือไม่เหมือนกันก็ได้เช่นเดียวกัน ดังนั้น การขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด ส่วนใหญ่จะถือว่า "กลายพันธุ์" คือ ไม่เหมือนต้นแม่เดิม ซึ่งถ้าเราต้องการต้นพืชที่เราขยาย ให้เหมือนพันธุ์เดิมแล้ว จะไม่ใช้วิธีเพาะเมล็ด ทั้งนี้นอกจากจะมีวิธีการที่จะรักษาไม่ให้มีการกลายพันธุ์เกิดขึ้นเท่านั้น
๒. การขยายพันธุ์โดยใช้ส่วนอื่นๆ นอกเหนือจากเมล็ด เช่น ใช้ต้นหรือกิ่งก้าน ใช้ใบ ใช้ราก หรือใช้เนื้อใน (nucellus) ของเมล็ด ซึ่งเป็นส่วนที่ไม่ได้เจริญมาจากส่วนที่ได้รับการผสมพันธุ์ และเราถือว่า ต้นพืชที่ขยายมาจากส่วนต่างๆ เหล่านี้จะมีลักษณะเหมือนต้นเดิมทุกประการ หรืออาจกล่าวได้ว่า "ไม่กลายพันธุ์" ดังนั้นถ้าเราจะปลูกต้นพืชไม่ให้กลายพันธุ์ เราจึงต้องหาวิธีการขยายโดยใช้ส่วนต่างๆ เหล่านี้
การขยายพันธุ์พืชโดยใช้ส่วนต่างๆ ของต้นพืชดังกล่าวนี้ มีวิธีการขยายพันธุ์ได้หลายแบบ พืชบางอย่างอาจเหมาะกับการขยายพันธุ์แบบหนึ่ง แต่พืชบางอย่างก็อาจมีความเหมาะสมกับวิธีขยายพันธุ์ อีกแบบหนึ่งก็ได้ วิธีการที่ใช้ในการขยายพันธุ์ส่วนต่างๆ ของต้นพืช มีดังต่อไปนี้
ก. การขยายพันธุ์โดยวิธีตัดชำแบบต่างๆ
ข. การขยายพันธุ์โดยวิธีตอนกิ่งแบบต่างๆ
ค. การขยายพันธุ์โดยวิธีแบ่งและแยกแบบต่างๆ
ง. การขยายพันธุ์โดยวิธีติดตาต่อกิ่งและ ทาบกิ่ง
