ชีพจักรการเจริญของหัวมันฝรั่ง

            หัวมันฝรั่ง เป็นส่วนที่เก็บสะสมอาหารและเป็นส่วนที่ใช้ขยายพันธุ์ไปในตัว ซึ่งเมื่อเราปลูกหัว มันฝรั่งทั้งหัว การเกิดต้นมันฝรั่งจะเกิดเฉพาะตายอดเท่านั้น ส่วนตาข้างจะไม่เจริญ เป็นต้น ด้วย เหตุนี้การขยายพันธุ์มันฝรั่งจึงจำเป็นต้องแบ่งหัว ออกเป็นส่วนๆ โดยให้แต่ละส่วนมีตาอยู่ด้วย การเกิดต้นจะเกิดจากตาที่มีอยู่ที่ตาข้าง และก็จะเกิดรากขึ้นที่โคนต้นใหม่ที่เกิดขึ้นนั้น จากนั้นตาข้างที่อยู่ใต้ ผิวดินของต้นใหม่ ก็จะเจริญยื่นออกไปในลักษณะ เป็นไหล เมื่อเจริญได้ประมาณ ๓-๔ นิ้ว ปลายไหล ก็จะพองตัวออก และนั่นก็แสดงว่า เริ่มเกิดหัวมัน ฝรั่งขึ้นแล้ว และจะเห็นรูปร่างในลักษณะเป็นหัวได้ ชัด ในระยะเวลา ๓-๔ สัปดาห์ หลังจากการปลูก หรืออาจประมาณระยะเวลาเดียวกันที่เห็นดอกมัน ฝรั่ง สภาพที่ทำให้ต้นมันฝรั่งที่อยู่เหนือผิวดินเจริญได้ดี คือ เมื่อมีไนโตรเจนสูงหรืออุณหภูมิของ ดินสูงจะทำให้การเกิดหัวมันฝรั่งลดลง เมื่อต้นหรือ ส่วนยอดเริ่มแห้งตาย ก็จะขุดหัว ซึ่งในระยะเวลานี้ หัวมันจะอยู่ในระยะพักตัวและจะพักอยู่นานประ- มาณ ๖-๘ สัปดาห์ จากนั้นก็จะเริ่มแตกตาใหม่อีกครั้งหนึ่ง

            การขยายพันธุ์โดยการแบ่งหัว (division)

            การขยายพันธุ์มันฝรั่งอาจทำได้โดยการปลูก ทั้งหัว หรือโดยการตัดแบ่งหัวออกเป็นส่วนๆ โดย ให้แต่ละส่วนมีตาข้างอยู่อย่างน้อย ๑ ตา ซึ่งส่วนที่ ตัดแบ่งออกมานี้มักเรียกกันทั่วๆ ไปว่า "ซีด" (seed) ขนาดของซีดแต่ละชิ้นควรจะหนักประมาณ ๑-๒ ออนซ์ ทั้งนี้ เพื่อให้ต้นอ่อนที่เกิดใหม่มีอาหารสำรองเพียงพอ

            การตัดแบ่งหัวควรจะใช้มีดคมๆ และควร ทำก่อนที่จะปลูกเท่านั้น ไม่ควรทำรอไว้นานๆ ควรเก็บชิ้นส่วนที่ตัดไว้ในสภาพที่มีความชื้นอากาศสูงพอ (ประมาณ ๙๐ เปอร์เซ็นต์) และอุณหภูมิ ๖๘°ฟ. เป็นเวลา ๒-๓ วัน ก่อนปลูก ทั้งนี้เพื่อให้เกิดการ สมานแผลรอยตัด ในระยะเวลาดังกล่าวส่วนที่เป็น แผลรอยตัดก็จะเกิดการสมานแผล ซึ่งจะทำให้ชิ้นส่วนที่ตัดไม่แห้งหรือเน่าง่าย การปฏิบัติบางอย่าง แก่หัวมันฝรั่งก่อนตัดแบ่งหัวเพื่อป้องกันโรคไรซอกโทเนีย (rhizoctonia) และโรคสแคบ อาจมีความจำเป็น

            สำหรับหัวของบอนสี ซึ่งผลิตเป็นการค้า กันในรัฐฟลอริดา จะแบ่งหัวเป็นส่วนๆ โดยให้แต่ ละส่วนมีตาอยู่ ๒ ตา แล้วดำให้ห่างกัน ๔-๖ นิ้ว ลึก ๓-๔ นิ้ว ระยะระหว่างแถว ๑๘-๒๔ นิ้ว และ จะเก็บหัวในเดือนพฤศจิกายน หลังจากเก็บหัวแล้ว ผึ่งไว้ในที่ร่ม (artificially dried) ราว ๔๘ ชั่วโมง จากนั้นให้เก็บรักษาหัวไว้ในอุณหภูมิที่ไม่ต่ำกว่า ๖๐°ฟ.

            ๔. หัวที่เกิดจากราก

            หัวที่เกิดจากราก คือ การที่รากของพืชไม้เนื้ออ่อนอายุยืนบางชนิด เกิดการสะสมอาหารขึ้นที่ราก ซึ่งลักษณะรูปร่างของรากที่สะสมอาหารนี้ อาจแตกต่างกันไปแล้วแต่ชนิดของพืช อย่างไรก็ตาม ก็ยังคงลักษณะทั้งภายใน และภายนอก เช่นเดียวกับราก คือ ไม่มีข้อและปล้อง แต่อาจมีตาอยู่ตรงส่วนที่เป็นต้นติดกับราก ส่วนรากฝอยจะเกิดอยู่ทางด้านปลายราก หัวท้ายของรากเป็นไปในลักษณะตรงกันข้ามกับหัวท้ายของต้น