เด็กๆ หลายคนคงเคยได้ยินผู้ใหญ่พูดว่า "ถ่ายหนัก ถ่ายเบา" ซึ่งหมายถึง ถ่ายอุจจาระ และถ่ายปัสสาวะ เมื่อพูดถึงปัสสาวะ บางคนเรียกสั้นๆ ว่า "เบา" มีโรคอยู่โรคหนึ่งที่ขึ้นต้นด้วยคำว่า เบา คือ โรคเบาหวาน ที่เรียกเช่นนี้ เพราะคนจะสังเกตเห็นมดขึ้นโถปัสสาวะ จึงคิดว่าปัสสาวะหรือเบานี้ต้องหวาน
เบาหวานเป็นโรคที่มีน้ำตาลในเลือดมากผิดปกติ เกี่ยวข้องกับสารชนิดหนึ่งที่เรียกว่า อินซูลิน ซึ่งตับอ่อนผลิตขึ้น
สาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดโรคเบาหวาน คือ ตับอ่อนผลิตอินซูลินได้น้อยหรือไม่ได้เลย และอีกสาเหตุหนึ่ง คือ มีอินซูลินเพียงพอ แต่ร่างกายไม่สามารถใช้อินซูลินในการควบคุมระดับน้ำตาลได้
โรคเบาหวาน ๒ ชนิดที่พบบ่อย คือ
โรคเบาหวานชนิดที่ ๑
เกิดจากตับอ่อนถูกทำลายจึงไม่สามารถสร้างอินซูลินได้ หรือสร้างได้น้อย มักพบในเด็กและคนที่มีอายุน้อยๆ
โรคเบาหวานชนิดที่ ๒
มีสาเหตุหลัก คือ ร่างกายไม่สามารถใช้อินซูลินที่มีอยู่อย่างเพียงพอในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด หรือตับอ่อนผลิตอินซูลินได้น้อย โดยมากมักเกิดกับผู้ใหญ่
ปัจจัยที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวาน ที่เห็นได้ชัด เช่น อ้วน หรืออ้วนลงพุง มีพ่อ แม่ พี่ หรือน้องเป็นโรคเบาหวาน มีความดันโลหิตสูง ใช้ยาที่ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูง มีระดับไขมันในเลือดผิดปกติ
อาการของคนเป็นโรคเบาหวาน ที่พอสังเกตได้ คือ ดื่มน้ำบ่อย ปัสสาวะบ่อย อ่อนเพลีย น้ำหนักตัวลดลงทั้งๆ ที่รับประทานอาหารได้เป็นปกติ ปลายมือปลายเท้าชา ตามัว เป็นแผลแล้วหายยาก แต่บางคนก็ไม่มีอาการใดๆ ที่ให้สังเกตได้
เราอาจป้องกันการเกิดโรคเบาหวาน หรือลดความรุนแรงของโรคได้ด้วยวิธีต่างๆ ดังนี้
๑. การออกกำลังกายและเคลื่อนไหวร่างกายที่เหมาะสม และเพียงพอด้วยวิธีต่างๆ เช่น การบริหารร่างกาย เล่นกีฬา ออกแรงทำงาน หรือทำกิจวัตรประจำวัน อาทิ ปัดกวาดเช็ดถู พรวนดิน ขึ้นลงบันได เดิน
๒. รับประทานอาหารที่มีคุณภาพ ถูกสุขลักษณะ ปราศจากสิ่งปนเปื้อน มีสารอาหารครบทุกประเภท และในสัดส่วนที่เหมาะสม หลีกเลี่ยงขนมกรุบกรอบและอาหารหมักดอง รวมทั้งควรดื่มน้ำเปล่าในปริมาณที่เพียงพอ
๓. ไม่สูบบุหรี่ หรือหลีกเลี่ยงการอยู่ในที่ที่มีควันบุหรี่ เพราะการได้รับควันบุหร ี่ซึ่งมีสารพิษหลายอย่าง จะทำให้เกิดสิ่งผิดปกติในร่างกายได้ ทั้งเสี่ยงต่อการเป็นโรคเบาหวาน ทำให้ภูมิต้านทานลดต่ำลง นอกจากนี้ ด้านจิตใจก็ยังมีผลต่อการเกิดโรคต่างๆ รวมทั้งโรคเบาหวาน ด้วย ดังนั้นควรฝึกจิตใจไม่ให้ตนเองเครียด ไม่โกรธง่าย ไม่น้อยใจง่าย
