ในชุมชนต่างๆ โดยเฉพาะชุมชนเมือง เรามักพบเห็นร้านขายทองคำแท่ง และทองรูปพรรณอยู่ทั่วไป และมักเห็นคนเดินเข้าออกร้านทองอยู่เสมอ แสดงให้เห็นว่า ทองคำเป็นของมีราคา และเป็นที่นิยมของคนทั่วไป

แร่ทองคำ

            ทองคำเป็นแร่ธาตุชนิดหนึ่งที่จัดอยู่ในจำพวกโลหะที่มีเนื้ออ่อน สีเหลืองสุกปลั่ง คุณสมบัติทั่วไปของทองคำคือ มีสีเหลืองมันวาว ไม่เป็นสนิม ไม่หมอง ไม่มีคราบไคล สูตรทางเคมีคือ Au เป็นแร่ธาตุที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ มีปริมาณน้อย

            ลักษณะที่พบโดยทั่วไปเป็นเกล็ด หรือเป็นเม็ดกลมเล็กๆ หรือเป็นก้อนใหญ่ มักเกิดผสมกับแร่เงิน (Ag) ทองแดง (Cu) เหล็ก (Fe) และเทลลูเรียม (Te) ดังนั้น จึงต้องนำมาถลุงเพื่อแยกเอาเนื้อทองคำแท้ออก ในอดีต ประเทศไทยเคยมีการทำเหมืองทองคำมาแล้วหลายแห่ง เช่น ในภาคเหนือมีที่จังหวัดเชียงราย และลำพูน ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีที่จังหวัดเลย ในภาคตะวันออกมีที่จังหวัดปราจีนบุรี ในภาคตะวันตกมีที่จังหวัดกาญจนบุรี และประจวบคีรีขันธ์ และในภาคใต้มีที่จังหวัดนราธิวาส ปัจจุบันมีเหมืองทองคำขนาดใหญ่อยู่ที่จังหวัดพิจิตร และเพชรบูรณ์     

            ทองคำที่ผสมกับแร่ธาตุต่างๆ จะมีลักษณะของเนื้อทองแตกต่างกันด้วย ทำให้มีคุณภาพ และราคาที่แตกต่างกัน ความบริสุทธิ์ของเนื้อทองคำคิดเป็น กะรัต (carat) โดยกำหนดให้ทองคำ ๒๔ กะรัต เป็นทองคำบริสุทธิ์

            เมื่อได้เนื้อทองคำมาแล้ว จำเป็นต้องนำมาแปรรูป เพื่อการนำไปใช้ประโยชน์ รูปลักษณ์ของทองคำ ที่เป็นที่รู้จักกันโดยทั่วไปคือ ทองคำเปลว ทองรูปพรรณ และทองแท่ง

            ทองคำเปลว เป็นทองคำที่ได้รับการตีออกเป็นแผ่นบางๆ ใช้ปิดองค์ พระพุทธรูป ทำให้พระพุทธรูปดูสวยงาม สุกปลั่ง เป็นมันวาว นอกจากนั้น ยังใช้ในงานหัตถกรรมต่างๆ โดยเฉพาะในงานไม้แกะสลัก โดยใช้กรรมวิธีที่เรียกว่า "ลงรักปิดทอง" คือ มีการทารักซึ่งทำจากน้ำยางของพืช มีคุณสมบัติเป็นน้ำเหนียวๆ แล้วใช้แผ่นทองคำเปลวปิดลงไปบนวัตถุ ตามลวดลายที่ต้องการ

            ทองรูปพรรณ เป็นทองคำที่นำมาจากกรรมวิธีการหลอม หล่อ และรีดให้เป็นชิ้นงานตามต้องการ ต้องอาศัยการออกแบบ และฝีมือช่างที่มีความประณีตและชำนาญ จึงออกมาเป็นเครื่องประดับที่มีความสวยงาม ในประเทศไทยนิยม ทำจากเนื้อทองคำบริสุทธิ์ที่เรียกกันว่า ทอง ๒๔ กะรัต     

            การผลิตทองรูปพรรณต้องอาศัยทั้งอุปกรณ์ เครื่องมือ และกรรมวิธี รวมทั้งฝีมือของช่างทองในการออกแบบ และแกะลวดลายต่างๆ โดยเริ่มจากการคัดเลือกเนื้อทองซึ่งมีคุณภาพต่างๆ กัน นำทองคำไปหลอมด้วยความร้อนที่อุณหภูมิ ๑๐๖๓ องศาเซลเซียส ให้หลอมละลาย แล้วเทลงในเบ้าหรือแบบพิมพ์ต่างๆ ตามที่ต้องการ รวมทั้งมีการทำลวดลาย หรือการรีดทองคำให้เป็นเส้นขนาดเล็ก เพื่อนำไปสาน หรือถักให้เป็นชิ้นงานต่างๆ นอกจากนั้น ยังมีการทำไข่ปลา คือ การนำทองที่รีดแล้วมาตัดเป็นท่อนเล็กๆ แล้วนำไปเผาไฟ และเป่าแล่นให้หลอมละลายเป็นก้อนกลมเล็กๆ เพื่อนำไปใช้เป็นส่วนประดับของทองรูปพรรณ