การสำรวจและจัดทำทะเบียนแหล่งชุมชนโบราณในประเทศไทย

            ตามที่ได้เคยปฏิบัติกันมา การสำรวจค้นหาแหล่งโบราณสถาน และโบราณวัตถุ ต้องอาศัยผู้คนในท้องถิ่นเป็นผู้พบเห็นมาก่อน มาบอกให้ทราบ นักโบราณคดีจึงทำการสำรวจ และศึกษารายละเอียดในภายหลัง สำหรับประเทศไทย ซึ่งมีการบินถ่ายภาพทางอากาศไว้แล้วทั่วทั้งประเทศ โดยอาศัยหลักฐานที่เป็นคูคันดินล้อมรอบ หรือที่เป็นสระน้ำบาราย ปรากฎให้เห็นในภาพถ่ายทางอากาศดังกล่าว ผู้ศึกษาสามารถนำมาช่วยในการกำหนดบริเวณที่เป็นแหล่งชุมชนโบราณได้ ช่วยประหยัดได้ทั้งเวลา และค่าใช้จ่าย และไม่ต้องรอให้มีการค้นพบบนพื้นดินเสียก่อน จากนั้นจึงทำการสำรวจ และขุดค้นหาโบราณสถาน ที่เป็นอาคาร หรือโบราณวัตถุที่ถูกฝังจมดินในภายหลัง การใช้ภาพถ่ายทางอากาศในการช่วยสำรวจแหล่งชุมชนโบราณ ยังช่วยให้ทราบถึงลักษณะภูมิประเทศ และสภาพแวดล้อมของชุมชน ตลอดจนร่องรอยแหล่งน้ำ คูคลอง ที่คนในอดีตสร้างขึ้นอีกด้วย ผู้เขียน และคณะวิจัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ใช้ภาพถ่ายทางอากาศสำรวจแหล่งชุมชนโบราณในประเทศไทย โดยอาศัยหลักฐานที่เป็นคูน้ำคันดินล้อมรอบ หรือหลักฐานที่เป็นสระน้ำบารายขนาดใหญ่ และได้นำมารวบรวมจัดทำ เป็นทะเบียนแหล่งชุมชนโบราณในประเทศไทย โดยตลอดทั่วทั้งประเทศ มีจำนวน ๑,๒๐๘ แห่ง ทำเป็นแผนที่แสดงแหล่งที่ตั้งชุมชนโบราณทั้งประเทศ และแผนที่แสดงแหล่งที่ตั้งชุมชนโบราณเป็นรายจังหวัด แหล่งชุมชนโบราณแต่ละแห่ง ได้รับการจัดทำรายละเอียดของคูคันดิน และสระน้ำบาราย ด้วยแผนที่ และภาพถ่ายทางอากาศ การจัดทำทะเบียนแหล่งชุมชนโบราณนี้ ช่วยให้เกิดประสิทธิภาพในการสำรวจ และเป็นประโยชน์ต่อการวางแผนดำเนินงาน ในด้านการอนุรักษ์ และพัฒนาแหล่งชุมชนโบราณ ตลอดจนการศึกษาวิจัยในด้านประวัติศาสตร์โบราณคดี

กล้องที่ใช้ศึกษารายละเอียดแหล่งชุมชนจากภาพถ่ายทางอากาศ