บทสรุป

            ในยุคโลกาภิวัตน์ แม้ว่าความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ได้แพร่หลายกว้างขวาง การพัฒนาประเทศมุ่งสู่อุตสาหกรรม และอิทธิพลวัฒนธรรมตะวันตกได้หลั่งไหลเข้ามามากจนทำให้ความเชื่อต่างๆ เปลี่ยนไป รูปแบบของพิธีกรรมหลายอย่าง ก็ได้เปลี่ยนแปลงไปด้วย ดังจะเห็นว่า มีบายศรีสำเร็จรูปเกิดขึ้น ในปัจจุบันมักไม่ค่อยมีโอกาสได้พบเห็นการทำขวัญต่างๆ เช่น ทำขวัญเด็ก โกนจุก บวชนาค แต่งงาน หรือทำขวัญเสาเรือน ผู้เฒ่า ผู้แก่ ที่มีความรอบรู้และเคร่งครัดในประเพณีก็หายากมากขึ้น นอกจากนี้ ช่างทำบายศรีนับวันยิ่งจะลดน้อยลงทุกที หรือจำกัดอยู่ในวงวิชาช่างหรือผู้ที่ได้รับการสืบทอดต่อมาเท่านั้น อย่างไรก็ตาม ยังพอกล่าวได้ว่า พิธีกรรมที่ต้องใช้บายศรีเป็นหลักในการประกอบพิธีนั้นยังคงยึดถือปฏิบัติอยู่ในบางท้องถิ่น โดยเฉพาะในภาคอีสาน และภาคเหนือ ส่วนในพิธีของหลวงนั้น ถือว่า ยังคงรักษาและยึดมั่นในแบบแผนประเพณีอย่างเคร่งครัด ดังนั้น บายศรีจึงยังคงเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่อนุชนรุ่นหลังจะได้รู้จัก และชื่นชมในภูมิปัญญาของบรรพชนกันต่อไป