ผลจากการสำรวจภาวะอาหารและโภชนาการ และการศึกษาวิจัย ซึ่งดำเนินการ โดยหลายสถาบันพบตรงกันว่า ในระยะ ๑๐ ปีที่ผ่านมา ประเทศไทยมีความชุกของการขาดสารอาหารน้อยลงไปมาก แต่ที่น่าตกใจคือ ความชุกของโรคอ้วนและภาวะโภชนาการเกินเพิ่มขึ้นอย่างมาก การสำรวจภาวะอาหาร และโภชนาการล่าสุด โดยกรมอนามัย ใน พ.ศ. ๒๕๔๖ พบว่า หากใช้ดัชนีมวลกายเป็นตัวชี้วัด ในประชากรที่มีอายุระหว่าง ๑๙ - ๕๙ ปี ในเขตเมือง จะมีภาวะโภชนาการเกินถึงร้อยละ ๒๖.๗ และโรคอ้วนร้อยละ ๑๒.๑ ในขณะที่ประชากรวัยเดียวกัน ในเขตชนบท มีภาวะโภชนาการเกินร้อยละ ๒๒.๘ และโรคอ้วนร้อยละ ๖.๖ นอกจากนี้หากใช้เส้นรอบเอวมาเป็นเกณฑ์ชี้วัด พบว่า ในประชากรอายุ ๑๙ - ๕๙ ปี ทั้งเขตเมือง และชนบทรวมกัน ผู้ชายมีภาวะอ้วนลงพุง (เส้นรอบเอวมากกว่า ๓๖ นิ้ว) ร้อยละ ๑๐.๗ ผู้หญิงมีภาวะอ้วนลงพุง (เส้นรอบเอวมากกว่า ๓๒ นิ้ว) ร้อยละ ๓๖.๕ สำหรับความชุกของโรคอ้วนในเด็กนักเรียนระดับมัธยมศึกษา ในกรุงเทพมหานคร ใน พ.ศ. ๒๕๔๔ แพทย์หญิงสุวรรณา  เรืองกาญจนเศรษฐ์ และคณะ ได้ทำการศึกษาวิจัย พบภาวะอ้วนลงพุงร้อยละ ๑๐.๒ ในนักเรียนชาย และร้อยละ ๑๓.๒ ในนักเรียนหญิง

ในปัจจุบันการศึกษาวิจัยจากหลายสถาบันทำให้ทราบว่า โรคอ้วน เป็นสาเหตุตั้งต้น ของโรคกลุ่มเมแทบอลิกซินโดรม โดยทำให้เกิดอาการและโรคต่างๆ ดังนี้

            ๑. โรคเบาหวานประเภทที่ ๒ (type 2 diabetes)  

            โรคอ้วนทำให้มีความผิดปกติในการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรต เกิดภาวะดื้อต่ออินซูลิน เชื่อว่า เกิดจากการมีเซลล์ไขมันมาก และจะมีการย่อยสลายไขมันทำให้เกิดกรดไขมันอิสระ (free fatty acid) ออกมาในกระแสเลือดมาก และขัดขวางการออกฤทธิ์ของฮอร์โมนอินซูลิน ซึ่งปกติ จะทำหน้าที่รักษาระดับน้ำตาลในเลือดให้เป็นปกติอยู่เสมอ การศึกษาเกี่ยวกับเมแทบอลิกซินโดรมในเด็ก พบว่า ภาวะนี้ มีความชุกเพิ่มขึ้น ตามความรุนแรงของโรคอ้วน ในกลุ่มเด็กที่อ้วนมาก อาจพบเมแทบอลิกซินโดรมได้มากกว่าเด็กปกติ ถึงร้อยละ ๕๐ ในประเทศไทย มีการศึกษาวิจัย ที่คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล ในช่วง พ.ศ. ๒๕๓๙ - ๒๕๔๒ พบว่า ความชุกของโรคอ้วนในเด็กเพิ่มสูงขึ้นมาก และมีความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกับการเพิ่มขึ้น ของโรคเบาหวานประเภทที่ ๒ ในเด็กอ้วน

            ๒. โรคไขมันในเลือดผิดปกติ (dyslipidemia)  

            ภาวะที่พบในคนอ้วน ได้แก่ ไตรกลีเซอไรด์ (triglyceride) มีระดับสูง แอลดีแอล คอเลสเตอรอล (low density lipoprotein cholesterol - LDL-C) มีระดับสูงกว่าปกต ส่วนเอชดีแอลคอเลสเตอรอล (high density lipoprotein cholesterol - HDL-C) มีระดับต่ำกว่าปกติ ไตรกลีเซอไรด์ในเลือดที่มีมากเกินไป จะถูกนำไปเก็บสะสม หรือย่อยเป็นกรดไขมันอิสระ ซึ่งมีฤทธิ์เป็นพิษต่อบีตาเซลล์ในตับอ่อน ทำให้เกิดโรคเบาหวาน นอกจากนั้นระดับไขมันในเลือดสูง ยังทำให้หลอดเลือดอักเสบ ซึ่งนำไปสู่โรคหัวใจและหลอดเลือดในเวลาต่อมา

            ๓. โรคความดันโลหิตสูง

            เมื่อมีระดับน้ำตาลในเลือดสูงและไขมันในเลือดสูง ทำให้หลอดเลือดมีการอักเสบ หรือตีบตัน ความยืดหยุ่นของหลอดเลือดเสียไป เป็นผลทำให้เกิดโรคความดันโลหิตสูง

            ๔. โรคหัวใจและหลอดเลือด

            จากสาเหตุของโรคในข้อ ๒ และข้อ ๓ หากมีการอักเสบหรือตีบตันในหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงหัวใจ ก็ทำให้เกิดโรคหัวใจขาดเลือด ซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เสียชีวิตได้ อนึ่ง หากมีการตีบตันของหลอดเลือด ที่ไปเลี้ยงอวัยวะอื่นๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง จากการที่มีระดับน้ำตาลและไขมันในเลือดสูง ก็จะมีผลเสียต่อร่างกายเช่นกัน เช่น เส้นเลือดที่สมองตีบ ทำให้เป็นอัมพาต หรืออัมพฤกษ์

            นอกจากโรคอ้วนจะนำไปสู่โรคต่าง ๆ ดังที่กล่าวมาแล้ว ยังมีภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ดังนี้

            ๑. ความผิดปกติของผิวหนัง

           

            ผิวหนังมีสีคล้ำ หรือสีดำคล้ำ (acanthosis nigricans) ตามข้อพับ คอ รักแร้ ใต้ราวนม อาจมีอาการอักเสบของผิวหนังบริเวณดังกล่าว

ก้อนไขมันสีเหลือง (xanthoma) ขนาดต่างกัน พบบริเวณข้อเท้า ข้อเข่า หลังเอ็นร้อยหวาย ผู้ที่มีก้อนไขมันสีเหลืองจะมีระดับคอเลสเตอรอลในเลือดสูงมาก และมักพบว่า มีความเสี่ยงต่อภาวะเส้นเลือดหัวใจตีบสูงมาก

            ๒. ความผิดปกติของกระดูกและข้อ

            คนที่อ้วนมากๆ จะพบว่า การเคลื่อนไหวลำบาก และมักมีอาการปวดเข่า เนื่องจาก เข่าต้องรับน้ำหนักตัวมากเกินปกติ นอกจากนั้น ยังมีอาการปวดข้อเท้า ปวดหลัง ในเด็กที่กำลังเจริญเติบโต และมีโรคอ้วนด้วย อาจพบกระดูกต้นขาโค้งงอ (bowed femur)

            ๓. ความผิดปกติของระบบการหายใจ

            คนอ้วนจะมีไขมันหนาที่ใต้ผิวหนังบริเวณทรวงอก ทำให้ช่องอกมีการขยายตัวน้อยกว่าที่ควร และมีไขมันในช่องท้องมาก ทำให้กะบังลมเคลื่อนไหวน้อยลง จึงทำให้มีการหายใจเร็วและตื้น และเกิดอาการหยุดหายใจขณะหลับ (sleep apnea) ซึ่งเป็นอันตรายมาก

            ๔. ความผิดปกติของต่อมไร้ท่อ

            นอกจากความผิดปกติของระดับอินซูลินแล้ว ยังอาจพบความผิดปกติของฮอร์โมนตัวอื่นๆ ทำให้มีอาการจากความผิดปกติของฮอร์โมนนั้นๆ ร่วมด้วย

            ๕. ความผิดปกติของตับ

            คนอ้วนจะมีไขมันอยู่ตามอวัยวะภายในช่องท้อง โดยเฉพาะที่ตับ ซึ่งทำให้เกิดอาการตับอักเสบ หรือตับแข็งในเวลาต่อมาได้

            ๖. สมรรถภาพในการทำงาน

            คนอ้วนมักมีภาวะแทรกซ้อนจากโรคต่างๆ ที่กล่าวข้างต้น ทำให้เหนื่อยง่าย สมรรถภาพในการทำงานน้อยลงอย่างชัดเจน

            ๗. บุคลิกภาพ

            เด็กอ้วนและผู้ใหญ่อ้วนมักถูกญาติพี่น้องเพื่อนฝูงล้อเลียน ทำให้มีปัญหาทางด้านจิตใจ และในการพัฒนาบุคลิกภาพได้ โดยอาจเป็นคนชอบเก็บตัว ไม่สนใจสังคม ซึมเศร้า การดูแลช่วยเหลือต้องทำความเข้าใจกับผู้ป่วย ให้ถือว่า ไม่ใช่ปมด้อย แต่เป็นความไม่สมดุลกัน ระหว่างพลังงานที่ได้กับพลังงานที่ใช้ไป ต้องกระตุ้นให้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภค และการออกกำลังกาย โดยชักชวนให้ทำเป็นกลุ่มหรือหมู่คณะ ทั้งคนอ้วนและคนไม่อ้วน

การดูแลรักษาโรคอ้วนที่ปลอดภัยและได้ผลในระยะยาว คือ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ในเรื่องการบริโภคอาหาร และการทำกิจกรรมออกกำลังกาย ซึ่งมีหลักการง่ายๆ ดังต่อไปนี้

            ๑. กินอาหารตามโภชนบัญญัติ ๙ ประการ หรือตามธงโภชนาการ

            ๒. ลดอาหารที่มีคาร์โบไฮเดรต ไขมัน และน้ำตาล รวมทั้งหลีกเลี่ยงอาหารทอด หรืออาหารผัด ที่ใช้น้ำมัน แกงหรือขนม ซึ่งใส่กะทิ เปลี่ยนมาใช้วิธีอบ ต้ม นึ่ง ย่าง เพื่อลดการใช้น้ำมันปรุงอาหาร

            ๓. กินอาหารมื้อหลักให้ครบ ๓ มื้อ มีอาหารว่างที่ไม่หวานและไม่มีไขมันมาก หากเป็นผลไม้ ควรเป็นผลไม้ที่ไม่หวาน เช่น มะละกอ ฝรั่ง ชมพู่

            ๔. กินอาหารที่มีกากใยให้เพิ่มขึ้น เช่น ข้าวกล้อง ขนมปังโฮลวีตจากข้าวสาลี หรือธัญพืชชนิดอื่น ที่ไม่ขัดสี ผัก ผลไม้ 

            ๕. ควรออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ โดยประเภทและระยะเวลาในการออกกำลังกาย ต้องปรับตามสภาพ และความพร้อมของร่างกาย

            ๖. การใช้ยา ควรใช้โดยมีแพทย์คอยดูแลอย่างใกล้ชิดเท่านั้น ไม่ควรซื้อยามารับประทานเอง