คนอีสานมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับลาว เป็นกลุ่มวัฒนธรรมเดียวกัน ใช้ภาษา และตัวอักษรเขียนแบบเดียวกัน กวีชาวอีสานส่วนมากเป็นพระสงฆ์ หรือผู้เคยบวชเรียนมาก่อน ซึ่งต่อมา ก็ได้แต่ง และเขียนเรื่องเป็นภาษาไทย วรรณคดีอีสาน ที่แพร่หลาย คือ เรื่องสังข์ศิลป์ชัย ขูลูนางอั้ว ผาแดงนางไอ่ กาพย์ปู่สอนหลาน และกาพย์หลานสอนปู่ เชียงเหมี้ยง ส่วนวรรณคดีอีสานที่เป็นชาดก เช่น เรื่องมโหสถ เตมีย์ สุวรรณสาม และมหาเวสสันดรชาดก นอกจากนี้ มีวรรณคดีพิธีกรรม นิทาน คำสอน ตำนาน ตลอดจนเพลงพื้นบ้าน ที่เรียกว่า หมอลำ ซึ่งใช้แคนเป็นเครื่องดนตรีประกอบ

            ส่วนใหญ่แต่งเป็นกาพย์ฉบัง กาพย์ยานี และกาพย์สุรางคนางค์ วรรณคดีภาคใต้มีหลายประเภทเช่นเดียวกับท้องถิ่นอื่น ได้แก่ วรรณคดีพระพุทธศาสนา วรรณคดีคำสอน วรรณคดีพิธีกรรม วรรณคดีตำนาน วรรณคดีนิทาน เพลงบอก เพลงกล่อมเด็ก ซึ่งมีผู้รวบรวมไว้จำนวนมาก

ศิลปะการใช้ภาษาและคุณค่าของวรรณคดีท้องถิ่น

            วรรณคดีท้องถิ่นใดก็ใช้ภาษาของท้องถิ่นนั้น บางเรื่องอาจมีคำภาษาบาลี ภาษาเขมร และภาษาไทยกลางปนอยู่บ้าง บางเรื่องอาจใช้การบอกเล่าเป็นภาษาพื้นบ้านธรรมดา บางเรื่องที่แต่งโดยกวี ก็ใช้ถ้อยคำสำนวนที่ไพเราะประณีต ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับโอกาสและความมุ่งหมายของการแต่งเรื่องนั้น