เล่มที่ 3 สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ
วัวควาย
เล่นเสียงเล่มที่ 3 สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ วัวควาย
สามารถแชร์ได้ผ่าน :
อะไรเอ่ย ตัวดำสี่เท้า เขากาง กินฟางและกินหญ้า
เป็นสัตว์เลี้ยง ของชาวนา ช่วยลากเกวียน และคันไถ
มันแข็งแรง ทำงานเก่ง แต่เชื่องช้า ไม่ว่องไว
เด็กๆ ชอบใจ ได้ขี่หลัง พอมันว่าง ชอบแช่โคลน
เด็กๆ อ่านมาถึงตรงนี้ คงจะทายได้ถูกแล้ว ควายนั่นเอง ในแบบเรียนของเราก็มี คือ ค ควาย เด็กทุกคนที่อ่านหนังสือเป็น คงรู้จัก และจำได้ ควายเป็นสัตว์เลี้ยงสี่เท้าขนาดใหญ่ มีอีกชื่อหนึ่งว่า กระบือ โดยทั่วไป ชาวนานิยมเลี้ยงควายคู่กับวัว จึงมักเรียกรวมกันว่า วัวควาย วัวเป็นสัตว์เลี้ยงประเภทเดียวกับควาย แต่มีขนาดเล็กกว่า วัวมีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า โค เราจึงมักได้ยิน คำว่า โคกระบือ ซึ่งหมายถึง วัวควาย นั่นเอง
ชาวนานิยมเลี้ยงวัวและควายไว้ เพื่อช่วยในการไถนา วัวควายเป็นสัตว์ที่แข็งแรงมาก และมีความอดทน สามารถช่วยชาวนาลากไถได้เป็นเวลานาน นอกจากนั้น ยังช่วยลากเกวียนที่บรรทุกของหนักๆ ได้เป็นระยะทางไกลๆ อาหารของมันคือ หญ้าและฟาง ตามปกติเมื่อไถนาไปได้ระยะหนึ่ง ชาวนาจะหยุดให้ตัวเอง และวัวควายได้พัก ระหว่างพัก มันจะเล็มหญ้าอ่อนๆ ในทุ่งไปด้วย เมื่อหายเหนื่อยแล้ว จะลงมือไถต่อไปจนกว่าจะค่ำ จึงพาวัวควายไปอาบน้ำ และจูงกลับบ้าน ชาวนาไทยนิยมสร้างบ้านใต้ถุนสูง เพื่อให้วัวควายเข้าไปอยู่ใต้ถุนบ้านได้ แต่ถ้ามีหลายตัวก็มักจะสร้างคอกให้อยู่ ในหน้าแล้ง เมื่อหญ้าขาดแคลน ชาวนาจะหาฟางอ่อนๆ มาเก็บไว้ในคอกวัวควายจะกินอาหารได้เรื่อยๆ เวลามันยืนหรือนอนอยู่เฉยๆ มันจะขย้อนอาหารที่กลืนลงไปแล้ว ออกมาเคี้ยวใหม่ เรียกว่า เคี้ยวเอื้อง
เวลาอากาศร้อน ควายชอบลงไปนอนแช่ในแอ่งน้ำ หรือปลักโคลน เพราะมันเป็นสัตว์ที่ทนร้อนไม่ค่อยได้ วัวสามารถทนร้อนได้ดีกว่า จึงไม่ชอบแช่ปลัก เวลาผ่านไปตามท้องนา เราจึงมักจะเห็นภาพควายนอนแช่อยู่ในปลัก ส่วนวัวมักจะยืนเล็มหญ้าอยู่ใต้ร่วมไม้ หรือบริเวณที่เจ้าของผูกไว้ เวลาวัวหรือควายอยู่ด้วยกันมากๆ เรียกว่า ฝูง ถ้าอยู่กันเป็นฝูงเช่นนี้ เขาก็ไม่ผูก แต่ปล่อยให้อยู่ด้วยกัน เมื่อจะให้วัวควายไปทางไหน ก็จะส่งเสียงและท่าทาง ให้วัวควายเคลื่อนที่ไป เราเรียกว่า ต้อน
วัวควายมีเขาเป็นคู่อยู่เหนือกกหู เขาของมันมีลักษณะแข็ง เช่นเดียวกับกระดูก โคนใหญ่ ปลายเรียวแหลม เขาควายจะมีลักษณะยาว และโง้งไปข้างหลังเป็นวง เขาวัวสั้นกว่า และโง้งขึ้น และยื่นไปข้างหน้าเวลาวัวขวิดมันจะก้มหัวลงเล็กน้อย และพุ่งเข้าชน แต่ควายจะต้องเอี้ยวหัวจึงจะขวิดได้ เขาของวัวและควาย จึงใช้เป็นอาวุธป้องกันตัว และทำร้ายฝ่ายตรงกันข้าม
วัวและควาย มีเท้าเป็นกีบคู่ มันยืนอยู่บนกีบเหมือนคนยืนบนฝ่าเท้า กีบของมันแข็งมากเช่นเดียวกับเขา เมื่อวัวควายตายลงไป เขาและกีบของมันเอามาทำกาวได้ดีมาก บางทีคนเอาเขาของมันไปแกะสลัก ทำหวี หรือสลักเป็นรูปต่างๆ เช่น นก หรือเรือสำเภา จำหน่ายเป็นเครื่องประดับอันสวยงามของบ้าน
วัวมีขนเต็มและเรียบทั่วตัว วัวส่วนใหญ่มีขนสีน้ำตาลแดง แต่บางตัวมีสีดำ บางตัวมีสีเทา และบางตัวมีขนหลายสี เรียกว่า วัวลาย ส่วนควายมีขนบางๆ ผิวหนังของควายมีสองสี ส่วนใหญ่มีสีเทาเกือบดำ ขนก็จะเป็นสีเทาเข้ม แต่บางตัวผิวหนังสือชมพูเรื่อ และขนขาว ชาวบ้านเรียกว่า ควายเผือก ซึ่งหมายถึงควายขาวนั่นเอง
นอกจากเราได้อาศัยแรงงาน จากวัวและควายแล้ว เนื้อของมันก็ยังเป็นอาหารซึ่งมีคุณภาพดี มีคุณค่าอาหารสูง วัวบางชนิดเขาเลี้ยงไว้ เพื่อกินเนื้อโดยเฉพาะ นมวัวและควายก็เป็นอาหารที่มีประโยชน์ต่อคน นมวัวเมื่อเอามาทำเป็นนมผงใช้เลี้ยงทารกได้ แม้จะไม่เทียบเท่านมมารดา แต่ก็ให้คุณค่าทางอาหารสูงกว่านมสัตว์ชนิดอื่นๆ
วัวควายเป็นสัตว์เลี้ยงที่มีประโยชน์มาก ชาวนาได้อาศัยกำลังจากวัวควายช่วยในการทำนา นอกจากนั้น เนื้อหนัง และร่างกายบางส่วนของวัวควายที่ตายไปแล้ว ยังเอามาทำประโยชน์ได้ จึงนับได้ว่า วัวควายเป็นสัตว์เลี้ยงที่ใกล้ชิดกับคน และมีความสำคัญต่อคนมากที่สุด
