จากรูปเราจะเห็นขั้วโลก ได้แก่ ขั้วโลกเหนือ และขั้วโลกใต้ มีเส้นที่ลากจากขั้วโลกเหนือไปขั้วโลกใต้ แบ่งลูกโลกออกเป็นครึ่งวงกลม เราเรียกเส้นนี้ว่า ลองจิจูด มีเลขกำกับเส้นไว้ด้วย เส้นลองจิจูดนี้ มีอยู่เส้นหนึ่งที่ผ่านเมืองกรีนิช ซึ่งอยู่ใกล้กรุงลอนดอน เมืองหลวงของประเทศอังกฤษ เส้นลองจิจูดเส้นนี้มีเลขกำกับเส้นเป็น ๐° ดังนั้นเส้นลองจิจูด เส้นอื่นๆ จึงมีเลขกำกับไปทางตะวันออก และตะวันตกของเมืองกรีนิช เส้นลองจิจูดนี้ จะมาพบกันอีกบนด้านตรงข้ามของลูกโลกที่ ๑๘๐ ํ

            ตรงกึ่งกลางระหว่างขั้วโลกทั้ง ๒ มีเส้นลากรอบลูกโลกตามแนวนอน เรียกชื่อ เส้นนี้ว่า เส้นศูนย์สูตร มีเลขกำกับเส้นเป็น ๐ ํ และยังมีเส้นอื่นๆ ที่ลากรอบลูกโลกคล้ายคลึง กับเส้นนี้เรียกว่า เส้นละติจูด มีเลขกำกับเส้นไปทางเหนือ และใต้ของเส้นศูนย์สูตร

ปัญหาของการทำแผนที่

            นักสำรวจในสมัยเริ่มแรกได้ใช้ประโยชน์จากลูกโลกนี้อย่างเต็มที่ ในการเดินเรือ ลูกโลกเก่าแก่ที่ยังคงหลงเหลืออยู่นี้ เป็นลูกโลกที่ทำขึ้นในปีที่โคลัมบัสเดินทางไปอเมริกาเป็นครั้งแรก แต่ในขณะนั้นยังไม่ได้มีการกล่าวถึงอเมริกาเลย นักทำแผนที่สมัยนั้น ได้เขียนโลก ให้มีรูปร่างเหมือนลูกบอลบนแผ่นหนัง โดยเขียนให้สีและลักษณะของโลก เหมือนกับสิ่งที่เขาคิด และรู้เห็นในขณะนั้นด้วย

            กัปตันเรือที่มีชื่อเสียง เช่น เซอร์ วอลเทอร์ ราเลจ์ (Sir Walter Raleigh) เฟอร์ดินันด์ แมเจลแลน (Ferdinand Magellan) และเซอร์ ฟรานซิส เดรค (Sir Francis Drake) แมเจลแลน และเดรค มักใช้ลูกโลกคู่หนึ่งในการเดินทางทางทะเล เขาจะใช้ลูกโลกนั้นเขียนเส้นทางการเดินเรือ ลูกโลกลูกหนึ่งแสดงตำแหน่งของดวงดาวบนท้องฟ้า ส่วนอีกลูกหนึ่งแสดง ตำแหน่งของโลกเรา

            ถ้าเราลองพยายามผ่าลูกโลก โดยมีรอยแยกที่ขั้วโลกเหนือ และขั้วโลกใต้ (เหมือน เราปอกส้ม) แล้ววางแผ่ราบลงบนโต๊ะ เราจะพบว่า เส้นลองจิจูด ซึ่งเป็นเส้นตัดเกิดจากการ ผ่าลากไปทางด้านบน และด้านล่างของแผนที่ มีเส้นละติจูดลากผ่านขวาง เมื่อพยายามวางแผนที่ให้ราบลงไปอีก เราจะพบว่า เราต้องยืดส่วนบน และส่วนล่างออก ทำให้รูปร่างและขนาด ของประเทศต่างๆ ในโลกนี้เปลี่ยนแปลงไป เส้นละติจูด และลองจิจูดก็เปลี่ยนไปด้วย แผนที่แบนราบรวมทั้งหมด จึงบิดเบี้ยวไป ดังเห็นได้จากรูป ส่วนที่เป็นพื้นดิน และทะเลที่ถูกต้องจริง จึงต้องอยู่บนพื้นรอบลูกโลกนั่นเอง แสดงให้เห็นว่า การบิดเบี้ยว จะเพิ่มขึ้นในบริเวณเหนือสุด และใต้สุดของลูกโลก แผนที่ที่ถูกต้องจะอยู่ตรงเส้นศูนย์สูตรเท่านั้น

แผนที่ประเทศไทย

            แผนที่ที่ครอบคลุมประเทศไทยในปัจจุบันนี้ ผลิตขึ้นโดยกรมแผนที่ทหาร ส่วนราชการแห่งนี้ได้ก่อตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๒ นับจนถึงปัจจุบัน (พ.ศ. ๒๕๓๕) รวมเป็นเวลา ประมาณ ๘๓ ปีแล้ว ต่อมาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๓ ได้มีการจัดทำแผนที่ จากรูปถ่ายทางอากาศขึ้น โดยทดลองทำที่จังหวัดสุรินทร์ และได้หยุดดำเนินการ จนมาถึง พ.ศ. ๒๔๙๓ จึงได้คิดทำแผนที่ จากรูปถ่ายทางอากาศอีก โดยพลโทพระยาศัลวิธานนิเทศ ได้ก่อตั้งองค์การทำแผนที่จากรูปถ่ายทางอากาศ ภายหลัง ได้รวมกับกรมแผนที่ทหารบก และได้กลายมาเป็น กรมแผนที่ทหาร ขึ้นตรงต่อกองบัญชาการทหารสูงสุด ในปัจจุบันนี้ การทำแผนที่ประเทศไทยทั้งประเทศ ได้ใช้วิธีการนี้ทำแผนที่ชุด L ๗๐๘ มาตราส่วน ๑:๕๐,๐๐๐ จำนวน ๑,๑๒๗ ระวาง ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๙๗ เป็นต้นมา มีขนาดระวาง ๑๐' x ๑๕' ต่อมาได้มีการแก้ไขเปลี่ยนขนาด ระวางแผนที่จาก ๑๐' x ๑๕' เป็น ๑๕' x ๑๕' ขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๔ ชุดแผนที่จึงได้เปลี่ยนไปด้วยเป็น L๗๐๑๗ การเปลี่ยนขนาดระวางแผนที่ใหญ่ขึ้นนี้ ทำให้จำนวนระวางลดลงเหลือ ๘๓๐ ระวาง ซึ่งรวมทั้งแผนที่ครอบคลุมเขตแดนไทย-ลาว-กัมพูชาด้วย แผนที่มาตราส่วนนี้ ไม่ได้จัดจำหน่ายให้แก่ประชาชนทั่วไป คงให้ใช้เฉพาะส่วนราชการต่างๆ ทั้งทางทหาร และพลเรือนเท่านั้น

มาตราส่วนต่างๆ