หุ่นยนต์ ตรงกับคำในภาษาอังกฤษว่า robot คือ “เครื่องจักรกล หรือหุ่นที่มีกลไกอยู่ภายใน สามารถทำงานได้หลายอย่างร่วมกันกับมนุษย์ หรือแทนมนุษย์”
หุ่นยนต์ตัวแรกของประเทศไทยมีชื่อว่า หุ่นยนต์คุณหมอพระราชทาน สร้างโดยวิทยาลัยเทคนิคกรุงเทพฯ (ปัจจุบันคือ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลกรุงเทพ) ตามพระราชประสงค์ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๗ โดยมีอาจารย์สนั่น สุมิตร และอาจารย์สวัสดิ์ หงส์พร้อมญาติ เป็นแม่งานในการสร้าง
หุ่นยนต์คุณหมอพระราชทาน
หุ่นยนต์คุณหมอพระราชทาน เป็นหุ่นยนต์เดิน ๒ ขา คล้ายมนุษย์ มีรูปร่างคล้ายคน ขนาดเท่าคนจริง แต่งกายแบบหมอ ยกมือไหว้ พูด ฟัง โต้ตอบ และสามารถทำงานอื่น ได้อีกหลายอย่าง
ประเภทของหุ่นยนต์
หุ่นยนต์อาจแบ่งออกเป็น ๒ ประเภท ดังนี้
๑. หุ่นยนต์ชนิดติดตั้งอยู่กับที่
มีแขนเดียว มีข้อต่อที่มีลักษณะเหมือนข้อต่อที่ไหล่ ที่ศอก และที่ข้อมือของคน แขนสามารถขยับและเคลื่อนไหวได้ ปลายแขนมีเครื่องจับ ซึ่งทำหน้าที่คล้ายมือคนสำหรับหยิบจับชิ้นส่วน หุ่นยนต์ชนิดนี้นิยมใช้ในโรงงานอุตสาหกรรม เรียกชื่อว่า หุ่นยนต์อุตสาหกรรม
๒. หุ่นยนต์ชนิดเคลื่อนที่ได้
สามารถขยับเคลื่อนที่ไปได้ด้วยตัวเอง โดยใช้ล้อ ขา หรือการขับเคลื่อนในรูปแบบอื่นๆ
การประกอบชิ้นส่วนรถยนต์ โดยใช้หุ่นยนต์หยิบจับชิ้นส่วนต่างๆ
กฎเหล็ก ๓ ข้อของหุ่นยนต์
ใน พ.ศ. ๒๔๘๕ นักวิทยาศาสตร์และนักประพันธ์ชาวอเมริกัน เชื้อสายรัสเซีย ชื่อ ไอแซก อะซิมอฟ (Isaac Asimov) ได้เขียนนวนิยายเชิงวิทยาศาสตร์ เรื่อง “รันอะราวนด์” (Run around) ขึ้น โดยมีเนื้อหาเกี่ยวกับหุ่นยนต์และกำหนดกฎ ๓ ข้อ ของหุ่นยนต์ ไว้ในนวนิยายเรื่องนั้น คือ
๑) หุ่นยนต์ต้องไม่ทำร้ายมนุษย์ หรือปล่อยให้มนุษย์ตกอยู่ในอันตราย
๒) หุ่นยนต์ต้องเชื่อฟังคำสั่งของมนุษย์ นอกจากว่า คำสั่งนั้นจะขัดกับกฎข้อที่ ๑ และ
๓) หุ่นยนต์สามารถปกป้องตัวเองได้ แต่ต้องไม่ขัดกับกฎข้อที่ ๑ และกฎข้อที่ ๒
กฎ ๓ ข้อของอะซิมอฟนี้ เป็นที่ยอมรับของบุคคลทั่วไป ทำให้นักวิทยาศาสตร์สนใจหุ่นยนต์ และเริ่มพัฒนาหุ่นยนต์อย่างจริงจัง นับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
หุ่นยนต์ให้บริการเสิร์ฟอาหารในร้านอาหารแทนพนักงาน
หุ่นยนต์กับมนุษย์ และการใช้ประโยชน์จากหุ่นยนต์
หุ่นยนต์ชนิดติดตั้งอยู่กับที่
- โรงงานผลิตรถยนต์ ใช้หุ่นยนต์อุตสาหกรรมชนิดติดตั้งอยู่กับที่ในการหยิบจับและประกอบชิ้นส่วน เชื่อม ตัด ทากาว และพ่นสีชิ้นส่วนรถยนต์ เป็นหุ่นยนต์ที่มีแขนเดียว
- การบรรจุหีบห่อ ใช้หุ่นยนต์หยิบและบรรจุกระป๋องอาหาร กระป๋องเครื่องดื่ม จากปลายสายพานลงในหีบห่อ
หุ่นยนต์ชนิดเคลื่อนที่ได้
ใช้ประโยชน์ในการทำงานที่มีอันตรายสูง งานที่สกปรก งานที่น่าเบื่อ เพราะต้องทำซ้ำๆ ติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน
- งานที่มีอันตรายสูง เช่น งานสำรวจภายในภูเขาไฟ งานสำรวจใต้น้ำ งานสำรวจดวงจันทร์และดาวเคราะห์ซึ่งอยู่ห่างไกลจากโลกมาก
- งานทางการทหาร เช่น เครื่องบินไร้คนขับ หุ่นยนต์บิน
- งานเก็บผลไม้จากสวน
- งานในบ้านเรือน เช่น ทำความสะอาดบ้าน ล้างและทำความสะอาดพื้นบ้าน ตัดหญ้าในสนาม
- งานในร้านอาหาร ใช้หุ่นยนต์เดิน ๒ ขาคล้ายมนุษย์เสิร์ฟอาหาร
- ดูแลผู้สูงวัย ใช้หุ่นยนต์ดูแลคนชราหรือผู้พิการที่ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้
- ทำความสะอาดท่อ ช่อง หรือรูเล็กๆ ในสถานที่ต่างๆ เช่น ตลาด เรือนจำ โรงพยาบาล โรงงานนิวเคลียร์
งานวิจัยด้านหุ่นยนต์เคลื่อนที่ในประเทศไทย
งานวิจัยด้านหุ่นยนต์เคลื่อนที่ในประเทศไทยที่น่าสนใจ ได้แก่
- หุ่นยนต์บิน เน้นการออกแบบและควบคุมหุ่นยนต์ งานวิจัยนี้นำไปประยุกต์ใช้ในงานด้านการสำรวจ การทหาร และการเกษตรกรรม
- หุ่นยนต์เดิน ๒ ขาคล้ายมนุษย์ โดยสถาบันวิทยาการหุ่นยนต์ (ฟีโบ้) มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ศึกษาเกี่ยวกับพลศาสตร์ ของหุ่นยนต์เดิน ๒ ขาคล้ายมนุษย์ เพื่อนำไปประยุกต์ใช้ในการทำขาเทียมสำหรับผู้พิการ
- หุ่นยนต์สำรวจใต้น้ำ โดยคณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล เป็นงานวิจัย เพื่อพัฒนาหุ่นยนต์สำรวจใต้น้ำ สำหรับช่วยในการสำรวจ และเก็บข้อมูลบริเวณขั้วโลกใต้ของนักวิทยาศาสตร์ไทย
หุ่นยนต์สำรวจใต้น้ำ ผลงานวิจัยโดยคณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
การแข่งขันหุ่นยนต์ในประเทศไทย
ระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา
- การประกวดโครงงานหุ่นยนต์ (หุ่นยนต์ความคิดสร้างสรรค์) จัดโดยสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) กติกาการแข่งขันแตกต่างกันไปในแต่ละปี เพื่อทำให้การแข่งขันมีความสนุกสนานตื่นเต้นเร้าใจ และเป็นการพัฒนาทักษะใหม่ๆ ให้แก่ผู้เข้าร่วมแข่งขัน โดยทีมชนะเลิศจะได้เป็นตัวแทนประเทศไทยไปแข่งขันหุ่นยนต์ระดับนานาชาติ คือ การแข่งขันโอลิมปิกหุ่นยนต์โลก
- การแข่งขันหุ่นยนต์ (การแข่งขันทำภารกิจบนสนามไม้) จัดโดยสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) กติกาการแข่งขันแตกต่างกันไปในแต่ละปี ทีมที่ชนะเลิศการแข่งขันจะได้เป็นตัวแทนประเทศไทยไปแข่งขันหุ่นยนต์ระดับนานาชาติ คือ การแข่งขันโอลิมปิกหุ่นยนต์โลก