ทุกคนคงเคยเห็น หรือเคยมีเครื่องประดับประเภทสร้อยคอ สร้อยข้อมือ แหวน ต่างหู ที่มีสีเหลืองอร่าม เมื่อสวมใส่แล้ว ทำให้ดูสวยงาม มีสง่าราศี เครื่องประดับชนิดนี้ ทำด้วยทองคำ ซึ่งเป็นแร่โลหะชนิดหนึ่งในจำนวนแร่โลหะต่างๆ ที่มีอยู่หลายชนิด เป็นแร่ที่หายากและมีค่ามาก นอกจากทำเป็นเครื่องประดับแล้วยังสามารถนำมาใช้ประโยชน์อย่างอื่นได้หลากหลาย เช่น เป็นส่วนผสมของชุดนักบินอวกาศและอุปกรณ์อื่นๆ ด้านทันตกรรม รูปปั้น รูปหล่อ ตลอดจน ส่วนประกอบของอุปกรณ์ แผงวงจรไฟฟ้าต่างๆ นอกจากนี้ ปัจจุบันยังมีการเก็บทองคำไว้เป็นทุนสำรองเงินตราระหว่างประเทศ เพื่อเป็นหลักประกันความมั่นคงทางการเงินการคลังของประเทศ
ปิดทองคำเปลวองค์พระพุทธรูป
มนุษย์ต่างแสวงหา และต้องการครอบครองทองคำ มาตั้งแต่โบราณ ไม่ว่าจะเป็นทองรูปพรรณ เช่น สร้อยคอ กำไล ต่างหู ฯลฯ บางคนก็เก็บสะสมเป็นทองคำแท่ง ซึ่งสามารถนำออกมาจำหน่ายได้อย่างรวดเร็ว และได้ราคาดี ในสมัยโบราณ มนุษย์ยึดถือทองคำเป็นวัตถุ ที่ใช้แทนเงินตราซื้อ-ขายสินค้า การครอบครองทองคำไว้ในปริมาณมาก เป็นสิ่งแสดงถึงความร่ำรวย ความเป็นผู้นำ และการเป็นผู้มีอำนาจ
ทองคำกับคนไทย
พุทธศาสนิกชนซึ่งมีวิถีชีวิตเกี่ยวข้องกับวัด คงสังเกตเห็นพระพุทธรูปที่เป็นทองคำเหลืองอร่าม โดยอาจหล่อด้วยทองคำทั้งองค์ หรือหล่อด้วยทองสัมฤทธิ์ แล้วปิดด้วยทองคำเปลว นอกจากนี้ยังมีการใช้ทองคำประดับตกแต่งส่วนอื่นๆ ภายในวัด เช่น นำทองคำมาประดับตกแต่งอุโบสถ วิหาร เจดีย์ และปรางค์ ด้วยเหตุนี้ คนไทยจึงถือว่าทองคำเป็นโลหะมงคล เป็นของมีค่าสูง จึงมักนำมาตั้งเป็นชื่อใช้เรียกขานกัน เช่น ทอง ทองคำ สุวรรณ หรือเป็นชื่อของจังหวัด เช่น จังหวัดอ่างทอง จังหวัดสุพรรณบุรี
อาชีพหนึ่งของคนไทยที่ทำกันมาแต่โบราณและเกี่ยวข้องกับทองคำ คือ ช่างทอง ส่วนใหญ่เป็นการทำเครื่องทองโบราณ เช่น การทำถมทอง ทองลงยา คร่ำทอง ลงรักปิดทอง ที่ถือเป็นงานศิลปะชั้นสูง นอกจากนี้เป็นงานสถาปัตยกรรม ได้แก่ การสร้างโบสถ์ วิหาร และงานด้านจิตรกรรม เช่น การตกแต่งภายในวัด เหล่านี้ แสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองทางด้านศิลปวัฒนธรรมที่งดงาม ของสังคมไทยมาแต่สมัยโบราณ และเป็นมรดกตกทอดมาจนถึงปัจจุบัน
พระพุทธชินราช ประดิษฐานที่วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร จังหวัดพิษณุโลก ใช้ทองคำหุ้มองค์พระพุทธรูป
การค้าขายทองคำมีมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย โดยอาศัยหลักฐานจากศิลาจารึกกรุงสุโขทัยว่า “ใครจักใคร่ค้าช้าง ค้า ใครจักใคร่ค้าม้า ค้า ใครจักใคร่ค้าเงือนค้าทอง ค้า” และจากการขุดพบศิลปวัตถุ ได้แก่ พระพุทธรูปต่างๆ ที่มีทองคำหุ้ม หรือหล่อด้วยทองคำ เช่น พระพุทธมหาสุวรรณปฏิมากร หรือเรียกอีกชื่อว่า หลวงพ่อทองคำ ซึ่งเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะสุโขทัย ที่หล่อด้วยทองคำทั้งองค์ ได้ชื่อว่าเป็นพระพุทธรูปทองคำที่ใหญ่ที่สุดในโลก ปัจจุบัน ประดิษฐานอยู่ที่วัดไตรมิตรวิทยารามวรวิหาร กรุงเทพฯ
ขันน้ำและตลับคร่ำทอง ที่มีทองคำเป็นส่วนประกอบ
ปัจจุบันทองคำเข้ามามีบทบาทในสังคมและการดำรงชีวิตของคนไทย มากกว่าในอดีต เพราะในปัจจุบัน คนนิยมใช้ทองคำเป็นเครื่องประดับ หรือเก็บสะสมเป็นทรัพย์สมบัติ เห็นได้จากร้านค้าทองคำ ที่มีอยู่ในแทบทุกตำบล หรือทุกอำเภอ ทำให้ในแต่ละวัน มีการหมุนเวียนเงินตรา ที่มาจากการซื้อ-ขายทองคำเป็นจำนวนมาก