เล่มที่ 39
เรือไทย
สามารถแชร์ได้ผ่าน :
คำอธิบายศัพท์
ศัพท์ที่ใช้ในการต่อเรือที่ควรทราบดังนี้
กง กงเรือ คือ ไม้รูปโค้งใช้เป็นโครงเรือ หรือไม้ท่อนหน้าทำเป็นรูปโค้งติดตามขวางตลอดลำเรือ ส่วนล่างของกงตรงกลางส่วนโค้ง ยึดติดกับกระดูกงู
กงค้าง กงข้าง คือ ไม้โครงสร้างเรือทำเป็นรูปโค้ง วางตามขวางของลำ ทำเฉพาะด้านข้าง เว้นส่วนที่เป็นท้องเรือ กงค้างใช้วางสลับกับกงเป็นช่วงๆ ไปตามความยาวของเรือ
กงวาน คือ กงเรือเฉพาะตัวที่เจาะทะลุให้น้ำที่ขังอยู่ระหว่างกงไหลลอดถึงกัน เพื่อความสะดวกในการวิดน้ำ
กรรเชียง กระเชียง คือ เครื่องพุ้ยน้ำให้เรือแล่นรูปคล้ายแจว มีหลักสำหรับพาด
กระแชง คือ เครื่องบังแดดกันฝน โดยนำใบเตยหรือใบจากมาเย็บทำเป็นผืน มีไม้ไผ่สานลายตัด ใช้ชันผสมน้ำมันยาง และผสมปูนเล็กน้อยพอนทับ ต่อมาใช้สังกะสี
กระดูกงู คือ โครงหลักที่วางตลอดหัวถึงท้ายเรือ เป็นแกนของเรือ เมื่อวางกระดูกงูแล้วก็ต้องตั้ง "กง" บนกระดูกงู
กระทงป่า คือ ไม้ท่อนใช้ยันขวางตามลำเรือขุด เพื่อให้กราบเรือถ่างกว้างออกไปตามที่ต้องการ
กระทงเหิน หูกระต่าย คือ ไม้ขวางเรืออันสุดท้ายของหัวเรือหรือท้ายเรือ
กราบ คือ ไม้เสริมแคมเรือให้สูงขึ้น หรือส่วนของเรือตอนที่มีไม้เสริมหรือไม้กระดานที่ติดตรงแคมเรือไปตามแนวนอนสำหรับเดิน
กัญญา คือ เครื่องบังแดดรูปหลังคา ใช้สำหรับแคร่หามหรือเรือยาวเพื่อเป็นเกียรติยศ เรียกแคร่หามหรือเรือยาวที่มีกัญญาว่า แคร่กัญญา เรือกัญญา
เก๋ง คือ ห้องมีหลังคาคลุม ใช้ตั้งบนพาหนะหรือยวดยาน เช่น เรือ ซึ่งมีห้องชนิดนี้อยู่ด้วย เรียกห้องนั้นว่า เก๋งเรือ
ขยาบ คือ เครื่องกันแดดและฝน ที่เลื่อนเข้า-ออกจากประทุนเรือได้
ขึ้นคาน คือ การนำเรือขึ้นมาบนบก ต้องวางบนคานไม้ที่วางพาดขนานกันบนเสาเพื่อรองรับหัวเรือและท้ายเรือ
โขนเรือ คือ ไม้สลักรูปลอยตัว ติดอยู่ที่หัวเรือ เป็นส่วนประกอบเพิ่มเติมที่ประดิษฐ์ขึ้นเพื่อความงามในศิลปะ และแสดงยศศักดิ์ ของผู้ที่เป็นเจ้าของ
แคม คือ ส่วนริมทั้ง ๒ ข้างของเรือ
จิงโจ้เรือ คือ ไม้รูปสามเหลี่ยมชายธงเรือ ติดอยู่ใต้ท้องเรือตอนท้าย ป้องกันใบจักรเรือไม่ให้สวะเข้าไปปะปน กันกระทบ และกันไม่ให้เพลาแกว่ง
แจว มีลักษณะเช่นเดียวกับพาย แต่มีขนาดใหญ่กว่าและยาวกว่า ใช้สำหรับเรือที่มีขนาดใหญ่กว่าเรือที่ใช้พาย โดยปกติจะพาดไว้ที่แคมเรือ โดยผูกติดกับหลักแจว
ชักแนวเรือ คือ การตรวจสอบหมันเรือว่ายังแน่นดีหรือไม่ โดยใช้อุปกรณ์ที่เป็นเหล็กแบนๆ ขนาดกว้าง ๑ นิ้ว ยาว ๑๐ นิ้ว ปลายข้างหนึ่งงองุ้ม ขูดเอาชันเก่าตามแนวเรือออก ถ้าหมันพองตัวออกมาก็ชักหมันเก่าทิ้ง แล้วตอกหมันใหม่เข้าไปแทน
เต่าหับ คือ ไม้ที่ตีให้ติดกับข้างเรือด้านในด้วยลูกประสัก เป็นไม้แข็งแรง เจาะรูสี่เหลี่ยมเล็กกว่ารูไม้เสริมแคร่ ซึ่งอยู่ข้างบน สำหรับยึดหลักแจวให้แน่น
ถ่อ คือ ไม้สำหรับดันแล้วยันให้เรือเดิน
ทวน คือ ท่อนไม้ของโครงสร้างเรือที่ติดอยู่กับกระดูกงู ในแนวตั้ง ทั้งด้านหัวและท้าย เรียกว่า ทวนหัวและทวนท้ายตามลำดับ
น้ำมันยาง คือ น้ำมันที่ใช้สำหรับทาเรือและยาเรือ
เบิกเรือ คือ ถ่างเรือที่ทำเป็นรูปแล้วให้ผายออก มี ๓ วิธีด้วยกัน คือ เบิกไฟ เบิกน้ำ และเบิกปากขวาน
ประทุน คือ หลังคาเรือ รถ หรือเกวียนที่โค้งคลุมตามรูปเรือ รถ หรือเกวียน
ปากกา คือ ไม้สำหรับถ่างปากเรือให้กว้างขึ้น มีรูปร่างเหมือนกับกรรไกร
พาย คือ เครื่องมือสำหรับพุ้ยน้ำให้เรือเดิน ถ้ามีลวดเป็นคิ้วตลอดกลางใบพาย เรียกว่า "พายคิ้ว" ถ้าด้ามสั้น ใบป้อม เพื่อให้จับได้ถนัด เรียกว่า "พายทุย"
พลีไม้ คือ พิธีบวงสรวงเจ้าป่าเจ้าเขาหรือรุกขเทวดาก่อนที่จะตัดไม้มาทำเรือ
มือลิง คือ ไม้สำหรับติดข้างเรืออยู่ในระหว่างกง หรือต่อจากกง
แม่ย่านาง คือ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่รักษาเรือ โดยปกติเชื่อว่า ทวนหัวเรือเป็นที่สถิตของแม่ย่านาง ชาวเรือจึงห้ามเหยียบหัวเรือ
ระโยง คือ สายยึดเสากระโดงเรือให้ทรงตัวอยู่ได้
ลูกประสัก คือ ไม้หมุดสำหรับตรึงกงเรือแทนตะปู ทำจากแก่นไม้แสมสาร เนื้อแข็ง สีค่อนข้างดำ มักทำเป็นแท่งสี่เหลี่ยมหน้ากว้าง ๑ นิ้ว เวลาจะใช้ต้องถากให้กลม ทางโคนจะโตกว่าทางปลายเล็กน้อย
หมัน คือ เปลือกไม้ชนิดหนึ่งที่ทุบให้เป็นเส้นเล็กๆ ชุบน้ำมันยาง อุดตามแนวเรือ แล้วทาทับด้วยชันยา
หลักแจว คือ ไม้ที่ปักไว้ข้างแคมเรือเพื่อผูกแจวติดไว้
หางเสือ จะกูด คือ เครื่องถือท้ายเรือ สำหรับบังคับทิศทางของเรือ
หัวข้อก่อนหน้า
