เด็กหญิงมี "รังไข่" และ "มดลูก" ติดตัวมาตั้งแต่แรกเกิด อวัยวะทั้งสองเป็นอวัยวะสืบพันธุ์ภายใน เพราะทำหน้าที่เกี่ยวข้องกับการสืบพันธุ์ และอยู่ภายในร่างกาย ทั้งรังไข่ และมดลูกจะเริ่มทำงานก็ต่อเมื่อ เด็กหญิงมีอายุย่างเข้าสู่วัยสาว คือ ประมาณ ๑๑-๑๔ ปี

            รังไข่มีขนาดเล็ก มีอยู่สองอันอยู่แยกกัน แต่ละอันอยู่ใกล้ "ปากท่อนำไข่""เอสโตรเจน" รังไข่ทำหน้าที่ผลิตไข่ และสร้างฮอร์โมนเพศหญิง ซึ่งเรียกว่า (estrogen) ฮอร์โมนนี้ควบคุมการเกิดลักษณะต่างๆ ของเพศหญิง เมื่อมีอายุเข้าสู่วัยสาว เช่น มีเสียงแหลมเล็ก ตะโพกผาย หน้าอก และอวัยวะเพศขยายใหญ่ขึ้น มีขนขึ้นตามรักแร้ และอวัยวะเพศ มดลูกมีการเปลี่ยนแปลง เช่น มีเยื่อบุโพรงมดลูกหนาขึ้น และมีประจำเดือน เป็นต้น

            มดลูกมีอยู่อันเดียว ภายในเป็นโพรง ตอนบนกว้าง และติดต่อกับท่อนำไข่ ตอนกลางแคบ ตอนล่างติดต่อกับ "ช่องคลอด" ส่วนของมดลูก ซึ่งติดต่อกับช่องคลอด เรียกว่า "ปากมดลูก" มดลูกเป็นที่อาศัยของทารก ขณะอยู่ในท้องแม่

            ภายในรังไข่แต่ละข้างมีไข่อ่อน ซึ่งยังไม่เจริญเต็มที่อยู่มากมาย ไข่อ่อน แต่ละใบมี "ถุงไข่" (ฟอลลิเคิล) หุ้มไว้ โดยปกติ รังไข่ผลิตไข่สลับข้างกัน และผลิตเดือนละครั้ง ครั้งละหนึ่งใบ ในการผลิตไข่แต่ละครั้ง จะมีถุงไข่เจริญเติบโตขึ้นมาหลายถุง แต่จะมีเพียงถุงเดียวเท่านั้นที่ไข่อ่อนเจริญเต็มที่ ส่วนใหญ่จะฝ่อไป เมื่อไข่อ่อนเจริญเต็มที่จะหลุดจากรังไข่ลงสู่ช่องท้อง เรียกว่า "ตกไข่" ขณะที่ถุงไข่กำลังเจริญเติบโตจะมีการสร้างเอสโตเจนไปกระตุ้นให้เยื่อบุโพรงมดลูกหนาขึ้นด้วย เมื่อไข่ตกจากรังไข่แล้ว ซากถุงไข่ ซึ่งยังคงเหลืออยู่ในรังไข่จะสร้างฮอร์โมนเพศหญิงอีกชนิดหนึ่งขึ้นมาเรียกว่า "โปรเจสเตอโรน" (progesterone) ฮอร์โมนนี้จะทำให้เยื่อบุภายในโพรงมดลูก ซึ่งหนาตัวขึ้นนั้น เตรียมพร้อมที่จะรับการฝังตัวของไข่ที่ผสมพันธุ์แล้ว

            หลังจากหลุดจากรังไข่ตกลงสู่ช่องท้องแล้ว ไข่จะเคลื่อนที่เข้าสู่ท่อนำไข่ ลงสู่โพรงมดลูกตามลำดับ ขณะที่อยู่ในท่อนำไข่ ถ้ามีการผสมพันธุ์ หรือ "การปฏิสนธิ" เกิดขึ้นระหว่างไข่กับ "อสุจิ" หรือ "สเปิร์ม" (sperm) ซึ่งเป็นเซลล์สืบพันธุ์ของเพศชาย ไข่ที่ผสมพันธุ์แล้ว จะเคลื่อนที่ลงไปฝังตัวที่เยื่อบุโพรงมดลูก แล้วเจริญเติบโตเป็นตัวอ่อน และทารกต่อไปตามลำดับ ถ้าไม่มีการผสมพันธุ์เกิดขึ้น ไข่จะฝ่อและสลายตัว แล้วเยื่อบุโพรงมดลูกจะเสื่อม และลอกหลุดจากผนังโพรงมดลูก พร้อมทั้งมีเลือดไหลปนออกมาทางช่องคลอด เรียกว่า "ประจำเดือน" หลังจากมีประจำเดือนครั้งแรกแล้ว ก็จะมีครั้งต่อไปอีกทุกเดือน เดือนละครั้งจนอายุประมาณ ๔๕-๕๐ ปี จึงจะหยุดมีประจำเดือน โดยทั่วไป ระยะเวลาของการมีประจำเดือนแต่ละครั้ง ประมาณ ๓-๕ วัน และปริมาณของเลือดที่ไหลออกมาประมาณ ๕๐-๗๐ มิลลิเมตร ต่อครั้ง เราเรียก "วัยมีประจำเดือน" ได้อีกชื่อหนึ่งว่า "วัยเจริญพันธุ์" เพราะเป็นวัยที่หญิงสามารถมีลูกได้ ที่เป็นเช่นนี้ เพราะการตกไข่เกิดขึ้นเฉพาะในวัยนี้เท่านั้น แต่ในวัยหมดประจำเดือนจะไม่มีการตกไข่ หญิงในวัยหมดประจำเดือน จึงหมดความสามารถที่จะมีลูกได้อีกต่อไป

            การมีประจำเดือนเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ ไม่ใช่สิ่งผิดปกติแต่อย่างใด แต่เป็นสิ่งที่แสดงให้ทราบว่า เด็กหญิงนั้นได้เจริญเต็มที่พร้อมที่จะมีลูกได้ โดยปกติการตกไข่ และการมีประจำเดือนนั้น เกิดขึ้นทุกเดือน ระยะเวลาระหว่างวันแรกของประจำเดือนครั้งหนึ่ง กับวันแรกของประจำเดือนครั้งต่อไป เรียกว่า "รอบเดือน" หรือ "รอบประจำเดือน" โดยทั่วไป "รอบเดือน" กินเวลาประมาณ ๒๘ วัน ก่อนมีประจำเดือน หรือระหว่างมีประจำเดือน อาจมีอาการบางอย่างเกิดขึ้น เช่น ปวดศีรษะ เมื่อยล้า หงุดหงิด ปวดท้อง ฯลฯ อาการเหล่านี้เป็นอาการปกติที่เกิดขึ้น โดยไม่เป็นอันตรายแต่อย่างใด แต่ถ้ามีอาการผิดปกติเกิดขึ้น เช่น ประจำเดือนมาเร็วหรือช้าเกินไป มีนานกว่าปกติ หรือมากกว่าปกติ ขาดประจำเดือน หรือไม่มีประจำเดือนเลย ฯลฯ เหล่านี้ควรไปให้แพทย์ตรวจดูว่า ความผิดปกตินั้นเกิดจากอะไร จะได้ให้การรักษาได้อย่างถูกต้อง