ลักษณะของปลากัดที่ดีดูจากลักษณะท่าทาง สีลำตัว ลักษณะรูปแบบ และสีของครีบ ลักษณะครีบของปลากัดมีทั้งครีบ ที่มีอันเดียว ได้แก่ ครีบหาง ครีบหลัง และครีบก้น ส่วนครีบที่มี ๒ ครีบเป็นครีบคู่ ได้แก่ ครีบท้อง และครีบอก ซึ่งอยู่ติดบริเวณเหงือก ครีบหางมีสีสัน และลักษณะรูปแบบ ที่หลากหลายมาก เช่น เป็นรูปครึ่งวงกลม สามเหลี่ยม หรือรูปใบโพธิ์ ส่วนสีที่ลำตัวและหางมีทั้งสีเดียว สองสี หรือมีหลากสี หากเป็นสีเดียวจะมีทั้งสีเข้มและสีอ่อน นอกจากนี้ ยังอาจเป็นสีลวดลายคล้ายลายผีเสื้อ หรือลายหินอ่อนด้วยก็ได้

ปลากัดตัวผู้สร้างหวอด เพื่อเตรียมผสมพันธุ์

            คนไทยเลี้ยงปลากัดกันอย่างแพร่หลายในทุกภาคของประเทศ รวมทั้งมีการคัดสรรพันธุ์ ทำให้ปลากัดเกิดสีสัน และลักษณะหางที่สวยงาม แปลกตา จนปัจจุบันกลายเป็นสัตว์เลี้ยงที่ได้รับความนิยมมากชนิดหนึ่ง ทั้งในประเทศไทยและในต่างประเทศ

            ปลากัดมีหลายสายพันธุ์ สายพันธุ์ที่นิยมเพาะเลี้ยงกันมาก และได้ถูกปรับปรุงพันธุ์ เพื่อให้ได้ปลาที่กัดเก่ง และได้ปลากัดที่มีลักษณะสวยงาม เป็นปลากัดที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Betta splendens ซึ่งพบในภาคกลาง ภาคเหนือ ภาคอีสานบางส่วน และภาคใต้ตอนบน ปลากัดสายพันธุ์นี้ มีลักษณะทางพันธุกรรมที่สามารถสร้างลักษณะสีและครีบได้มากมาย เนื่องจากมีลักษณะทางพันธุกรรมที่แปรผันได้มากอยู่ก่อนแล้ว จึงมียีนที่ควบคุมลักษณะต่างๆ ที่ไม่เหมือนกัน เมื่อมีการผสมพันธุ์ระหว่างปลากัดจึงมีโอกาสที่ยีนซึ่งควบคุมลักษณะต่างๆ ที่แฝงอยู่ สามารถแสดงลักษณะออกมาให้เห็น ปลากัดสายพันธุ์อื่นที่นิยมเลี้ยง เพื่อนำมากัดกันชนิดหนึ่งเป็นปลากัดพื้นเมืองภาคใต้ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Betta imbellis อีกชนิดหนึ่งเป็นปลากัดพื้นเมืองภาคอีสาน มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Betta smaragdina ในปัจจุบันได้มีการผสมข้ามพันธุ์ ระหว่าง Betta imbellis และ Betta splendens เพื่อให้ได้ปลากัดลูกผสม ที่เป็นปลาสวยงาม ซึ่งมีลักษณะใหม่ๆ