ดังนั้น การศึกษาพัฒนาการของวัฒนธรรมไทย จึงควรศีกษา ทั้งประเพณีหลวง และประเพณีราษฎร์ เพื่อจะได้มองเห็นภาพรวมของวัฒนธรรมไทยได้ชัดเจนขึ้น เพราะวัฒนธรรมไทยมีลักษณะค่อนข้างจะอ่อนไหวต่อการเปลี่ยนแปลง พร้อมอยู่เสมอที่จะเปลี่ยนแปลงไปสู่สิ่งที่มีความแปลกและใหม่กว่า เมื่อใดที่ประเพณีหลวงมีการเปลี่ยนแปลง เมื่อนั้นประเพณีราษฎร์ก็มักจะได้รับอิทธิพลของการเปลี่ยนแปลงนั้นด้วยเสมอ ยิ่งในสมัยปัจจุบันการคมนาคมเจริญมากขึ้น สื่อมวลชน และการนิยมวัฒนธรรมสมัยใหม่ แพร่หลายไปอย่างรวดเร็ว ความเปลี่ยนต่างๆ ย่อมเกิดขึ้นได้อย่างง่ายดาย

            สังคมไทยเป็นสังคมเกษตรกรรม ธรรมชาติจึงมีอิทธิพลมากต่อการทำมาหากินของราษฎรส่วนใหญ่ สามารถบันดาลทุกข์และสุขให้ได้ ความเชื่อนี้จึงก่อให้เกิดขนบธรรมเนียมประเพณี และพิธีกรรมต่างๆ เพื่อให้บังเกิดความอุดมสมบูรณ์แก่สังคมตลอดทั้งปี ดังตัวอย่างในภาคอีสานมีพิธีกรรมเรียกว่า ฮีตสิบสอง เป็นต้น ช่วงของความสำคัญของพิธีกรรมนี้ อยู่ระหว่างหลังการเก็บเกี่ยวผลิตผล และก่อนเริ่มฤดูการผลิตใหม่ กล่าวคือ ก่อนที่ชาวนาจะลงมือดำนา เขาจะสร้างนาจำลองสักหนึ่งตารางเมตรขึ้นก่อน แล้วดำกล้าลงในนานั้นห้าหกกอ นาจำลองนี้เรียกว่า "ตาแรก" หรือ "ตาแฮก" จากนั้นจะสร้างศาลเล็กๆ ให้เป็นที่สิงสถิตของแม่โพสพ บนศาลมีเครื่องเซ่น ประกอบด้วยหมากพลู ดอกไม้ และธูป ตรงมุมหนึ่งของที่ดินแปลงนี้ปักเฉลวไว้ เพื่อให้เป็นเครื่องป้องกันมิให้ผีและสัตว์ร้ายต่างๆ มาทำร้ายแม่โพสพและพืชที่ปลูกไว้ถ้าปลูกข้าวในนาตาแรกนั้น ได้งดงาม ชาวนาเชื่อว่า ข้าวในนาทั้งหมด ก็จะงามตามไปด้วย ส่วนทางภาคเหนือมีประเพณี แฮกนา คือ พิธีปลูกปะรำทำราชวัตรฉัตรธงในพื้นที่รูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส กว้างยาวประมาณ ๒ วา ภายในปลูกศาลเพียงตา วางเครื่องเซ่นสังเวยบวงสรวง ทั้งแม่พระธรณี เจ้าที่ท้าวทั้งสี่ และแม่โพสพ เสี่ยงทายว่า ข้าวกล้านาจะดีหรือไม่อย่างไร