เล่มที่ 13
หัตถกรรมพื้นบ้าน
สามารถแชร์ได้ผ่าน :
| เครื่องจักสาน เครื่องจักสานเป็นหัตถกรรมชนิดหนึ่ง ที่ชาวบ้านสร้างขึ้นมา เพื่อสนองประโยชน์ต่างๆ ในการดำรงชีวิต เครื่องจักสานบางชนิด มีคุณสมบัติพิเศษคือ ความงดงาม ซึ่งเป็นผลพลอยได้ จากการที่ได้สร้างขึ้นด้วยฝีมือประณีต จนมีรูปลักษณะ ที่ไม่น่าจะนำมาใช้สอยเลย ทั้งนี้เพราะเป็นการสร้างขึ้นด้วยจิตใจที่บริสุทธิ์ | |
 หวาย วัสดุอย่างหนึ่งสำหรับการจักสาน | |
| ในบรรดางานหัตถกรรมประเภทต่างๆ เครื่องจักสานมีความเก่าแก่ที่สุดประเภทหนึ่ง ที่รู้จักกันดีในบรรดามนุษย์ทุกชาติ และทุกภาษา ในโลก เครื่องจักสานในระยะเริ่มแรกนั้น เข้าใจว่า มีลักษณะหยาบ แล้ววิวัฒนาการต่อมา จนทำเป็นเครื่องมือเครื่องใช้ และภาชนะต่างๆ มีลักษณะประณีตขึ้นโดยลำดับ | |
 สุ่มครอบไก่ | |
| จากการศึกษาค้นคว้าเรื่องคนก่อนประวัติศาสตร์ในประเทศไทยเรา ของศาสตราจารย์ ชิน อยู่ดี แห่งมหาวิทยาลัยศิลปากร กับนักโบราณคดีชาวต่างประเทศ โดยขุดค้นพบจารึก ที่เก่าแก่ที่สุด และใช้เป็นหลักแบ่งระยะเวลา ในประเทศไทยออกเป็น ๒ ยุค คือ ยุคก่อนประวัติศาสตร์ และยุคประวัติศาสตร์ มนุษย์ในยุคก่อนประวัติศาสตร์ มีความเจริญรู้จักทำเครื่องมือ ทำการเพาะปลูก และเลี้ยงสัตว์ ทำเครื่องปั้นดินเผา และเครื่องจักสาน หลักฐานที่สำคัญ ซึ่งเพิ่งจะค้นพบคือ ภาพเขียนที่หน้าผา ที่มีแนวขนาบไปกับลำน้ำโขง ซึ่งอยู่ในเขตบ้านกุ่ม อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี ซึ่งมีภาพเขียนเป็นรูปสัตว์ และรูปร่างคล้ายเครื่องจับสัตว์น้ำ ที่พบเห็นมีใช้ ตามแม่น้ำโขงทั่วไป คือ สุ่มและข้อง ซึ่งมีขนาดใหญ่มาก บางภาพสูงถึง ๓ เมตร หลักฐานที่ได้พบนี้ ผู้เขียนคิดว่า พอจะเป็นเครื่องยืนยันได้ว่า เครื่องจักสานในประเทศไทยเรานั้น น่าจะมีมาแต่โบราณแล้ว | |
 ตะกร้อสอยผลไม้ | ในทุกภาคของประเทศ เราจะพบเห็นเครื่องจักสานชนิดต่างๆ เพราะเป็นเครื่องใช้ประจำบ้านที่สำคัญยิ่ง ซึ่งทุกคนต้องใช้ ประกอบกับความจำเป็น ทางด้านเศรฐกิจ ของชนบท จึงทำให้ชาวบ้านต้องทำเครื่องจักสาน เป็นเครื่องใช้สอย ด้วยตนเอง และบางทีก็มีมากเหลือพอที่จะแลกเปลี่ยน หรือขายให้แก่เพื่อนบ้านได้ด้วย ในปัจจุบันนี้ความต้องการเครื่องจักสานที่มีลักษณะ และรูปแบบดั้งเดิมนั้น มิได้จำกัดอยู่เฉพาะแก่ชาวบ้าน และชาวเมืองของท้องถิ่น ที่มีการทำ (ผลิต) เท่านั้น แต่เป็นที่ต้องการของชาวกรุงเทพฯ อีกด้วย เครื่องจักสานพื้นบ้านที่มีช้กันอยู่ในชนบทปัจจุบันนี้ ผู้เขียนได้จัดแบ่งตามหน้าที่ใช้สอยได้เป็น ๔ ประเภท คือ |
| ๑. เครื่องมือกสิกรรม ซึ่งเป็นหัตถกรรมที่สร้างขึ้น เพื่อสนองประโยชน์ให้กับชาวนา และชาวสวน ในชีวิตประจำวัน ได้แก่ โชงโลงหรือโพง เข่งใส่ของ คราด พ้อม ปุ้งกี๋ สุ่มครอบไก่ ตะกร้อสอยผลไม้ ฯลฯ | |
 กระจาด สาแหรก และไม้คาน | |
| ๒. เครื่องมือจับปลา ซึ่งส่วนมากชาวบ้านจะสร้างขึ้นใช้เอง เพื่อใช้สำหรับหาปลาในการเลี้ยงชีพกันไปวันหนึ่งๆ มี ชนาง ข้อง กระชัง ลอบ ไซ สุ่ม ตุ้ม และอีจู้ เป็นต้น | |
| ๓. เครื่องใช้ภายในบ้าน ซึ่งยังคงเป็นที่นิยมใช้กันในบรรดาชาวชนบท เครื่องใช้เหล่านี้ คือ ชะลอม ฝาชี พัด กระบุง กระจาด กระชอน กระโล่ กระด้ง ตะกร้า ตะแกรง เสวียน |  พัด |
| ๔. สิ่งของเบ็ดเตล็ด ซึ่งผู้เขียนได้แยกออก ตามลักษณะการใช้เป็น ๕ กลุ่มด้วยกัน คือ เครื่อง ใช้ในการประกอบอาหาร เครื่องแต่งกาย เครื่อง หมายสัญลักษณ์ เครื่องกีฬาและเครื่องเล่น คือ กะจี้ เข่งปลา ที่ช้อนฟองน้ำตาล ที่กันน้ำปลา หมวก งอบ เฉลวปักหม้อ นก กุ้ง ตั๊กแตน ปลาตะเพียนสาน ตะกร้อ เครื่องจักสานในปัจจุบันมีแนวโน้มที่จะ พัฒนารูปแบบไปจากของเดิม ซึ่งเป็นความต้อง การของผู้ใช้ที่อยู่ในเมืองหลวงและชาวต่าง ประเทศ จนต้องมีการผลิตขึ้นเป็นจำนวนมาก จนถึงกับเป็นอุตสาหกรรมและส่งเป็นสินค้าออกที่ สำคัญอย่างหนึ่ง ซึ่งทำให้คุณภาพและฝีมือในเชิง หัตถกรรมได้ลดลงอย่างน่าเสียดาย อย่างไรก็ตาม การทำหัตถกรรมในรูปแบบเดิมก็ยังคงมีอยู่ ตราบเท่าที่จะหาวัสดุธรรมชาติได้ | |
หัวข้อก่อนหน้า
