สีย้อมจากเห็ด   

            มนุษย์รู้จักใช้สีจากธรรมชาติมานานกว่า ๑๕,๐๐๐ ปี โดยการใช้สีที่ได้จากธรรมชาติมาวาดเป็นภาพต่างๆ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่ง ของบันทึกประวัติศาสตร์ ที่บ่งบอกอารยธรรม ดังภาพเขียนที่ปรากฏอยู่ตามฝาผนังของถ้ำ และลวดลายบนภาชนะต่างๆ หลักฐานที่เกี่ยวข้องกับการย้อมผ้าในประเทศอินเดีย จีน และในแถบอเมริกาใต้ ในราว ๔,๐๐๐-๓,๐๐๐ ปีก่อนคริสต์ศักราช โดยพบการใช้สีย้อมธรรมชาติที่สกัดได้จากพืชพรรณจากส่วนของใบ ลำต้น เนื้อไม้ เปลือกไม้ ยางไม้ รากไม้ ดอก เมล็ด และผล สีจากแร่ธาตุที่ได้จากดินและหินต่างๆ และสีจากสัตว์ ซึ่งได้มาจากสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังจำพวกกุ้ง หอย และแมลงบางชนิด อย่างไรก็ดี การใช้สีจากธรรมชาติมาย้อมผ้ามีความสำคัญลดลงในครึ่งหลังของศตวรรษที่ ๑๙ เพราะมีการค้นพบสีสังเคราะห์ (synthetic dyes) ที่ผลิตด้วยวิธีทางเคมี เพราะสีสังเคราะห์มีคุณภาพของสีที่ติดแน่นและมีราคาถูกกว่าสีจากธรรมชาติ

ไหมพรมที่ย้อมด้วยสีย้อมจากดอกเห็ด

            การนำเห็ดมาทำเป็นสีย้อมเพิ่งเกิดขึ้น เมื่อไม่นานมานี้ ดังมีอยู่ในตำราที่เขียน โดยไรซ์และบีบี (Rice and Beebee) ใน พ.ศ. ๒๕๒๓ ว่ามีเห็ดไฟลัมเบซิดิโอไมโคตา ชั้นเบซิดิโอไมซิติส รวมกันประมาณ ๑๒๐ ชนิด สามารถให้สีมากมาย และใช้ย้อมเส้นด้ายขนสัตว์ หรือไหมพรม และเส้นไหม ซึ่งมีส่วนประกอบของโปรตีนเป็นหลักได้ดี และยังมีขั้นตอนการย้อมที่ง่าย กล่าวคือ สามารถใช้ดอกเห็ดสดหรือดอกเห็ดแห้งที่ปราศจากดินหรือเศษซากพืชอื่นๆ นำมาต้มในน้ำสะอาด จนได้สีออกมา แล้วใช้ผ้ากรองเอาชิ้นส่วนของดอกเห็ดออกไป หรือจะไม่กรองออกก็ได้ จากนั้นจึงนำเส้นด้ายขนสัตว์หรือเส้นไหม ซึ่งผ่านการฟอก เพื่อให้ไข (wax) ที่เคลือบเส้นด้ายอยู่ตามธรรมชาติหลุดออกไป และต้องผ่านการต้มในสารเคมีบางชนิด ที่ช่วยให้สีติดดีขึ้นที่เรียกว่า สารช่วยสีติด (mordant) มาแล้ว ใส่เส้นด้ายขนสัตว์ลงในสีย้อม แล้วต้มต่อจนได้สีที่ค่อยๆ เข้มขึ้น ตามที่ต้องการ จึงหยุดต้ม ปล่อยให้เส้นด้ายขนสัตว์หรือเส้นไหมแช่อยู่ในสีย้อม และเย็นลงพร้อมๆ กัน ต่อไปจึงนำขึ้นมาบีบเบาๆ เพื่อขจัดสีย้อมออกไป นำมาล้างในน้ำเปล่า ตามด้วยน้ำที่ผสมสบู่อ่อนๆ และล้างน้ำเปล่าอีกครั้งหนึ่ง เสร็จแล้ววางบนผ้าขนหนู เพื่อซับให้แห้ง จากนั้น จึงแขวนผึ่งบนราวไม้ในที่ร่ม ซึ่งแสงแดดส่องไม่ถึง โดยการถ่วงน้ำหนักไว้ด้านล่าง เพื่อให้เส้นด้ายแห้ง เหยียดตรง และมีสีที่สม่ำเสมอ เส้นด้ายขนสัตว์ที่ย้อมด้วยสีจากเห็ดต่างชนิดกันจะมีสีต่างกัน ให้สีสวยงามและคงทน สีไม่ซีดจางง่าย