สบู่ดำคืออะไร
สบู่ดำเป็นพืชน้ำมันชนิดหนึ่ง เช่นเดียวกับมะพร้าวและปาล์มน้ำมัน คำว่า "พืชน้ำมัน" แต่เดิมหมายถึง พืชที่เราสามารถสกัดเอาน้ำมันออกมา เพื่อใช้ในการอุปโภคและบริโภค แต่น้ำมันจากสบู่ดำใช้เป็นอาหารไม่ได้ เนื่องจากมีสารพิษบางชนิดที่เป็นอันตรายต่อผู้บริโภค สบู่ดำจึงเป็นพืชที่ปลูกเพื่อใช้เป็นพลังงานเท่านั้น
สบู่ดำเป็นไม้พุ่ม ต้นสูงปานกลาง เมื่อโตเต็มที่อาจสูงได้ถึง ๖ เมตร มีอายุกว่า ๒๐ ปี ดอกเพศผู้และดอกเพศเมียอยู่บนช่อดอกเดียวกัน ดอกสบู่ดำมีสีเขียวอ่อน ผลสบู่ดำเมื่อยังอ่อนอยู่มีสีเขียว เมื่อเริ่มแก่จะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองและน้ำตาล เมล็ดอ่อนมีสีขาว เมื่อเริ่มแก่จะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลและดำ แต่ละผลมี ๒-๓ เมล็ด
สบู่ดำในประเทศไทย
สบู่ดำไม่ใช่พืชพื้นเมืองดั้งเดิมของไทย แต่เป็นพืชพื้นเมืองของอเมริกากลาง แถบประเทศเม็กซิโก ชาวโปรตุเกสที่เข้ามาค้าขายในช่วงกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เป็นผู้นำสบู่ดำ เข้ามาในประเทศไทยเมื่อกว่า ๓๐๐ ปีมาแล้ว โดยให้ชาวบ้านนำเมล็ดสบู่ดำไปปลูกและขายให้แก่ชาวโปรตุเกส เพื่อทำเป็นสบู่ และน้ำมันตะเกียง จากนั้นสบู่ดำก็ได้แพร่กระจายพันธุ์ไปในพื้นที่ต่างๆ ทั่วประเทศ ซึ่งสามารถพบเห็นได้ทั่วไปตามชนบท ของไทยในปัจจุบัน
พันธุ์สบู่ดำในประเทศไทย
ปัจจุบันมี ๓ สายพันธุ์ คือ
๑. สายพันธุ์กลุ่มเอเชีย ประกอบด้วย สายพันธุ์จากประเทศไทย เมียนมาร์ อินเดีย อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ เวียดนาม และมาเลเซีย ให้ผลผลิตเมล็ดไม่เกิน ๔๐๐ กิโลกรัมต่อไร่ต่อปี
๒. สายพันธุ์กลุ่มเม็กซิโก เป็นสายพันธุ์ที่นำเข้าจากเขตพื้นที่ต่างๆ ของประเทศเม็กซิโก ให้ผลผลิตใกล้เคียงกับสายพันธุ์ กลุ่มเอเชีย
๓. สายพันธุ์ลูกผสม เป็นสายพันธุ์ที่เกิดจากการผสมพันธุ์ระหว่างสายพันธุ์กลุ่มต่างๆ ในเอเชียกับสายพันธุ์กลุ่มเม็กซิโก สายพันธุ์ลูกผสมให้ผลผลิตสูงกว่า ๒ สายพันธุ์ข้างต้น โดยให้ผลผลิตเมล็ดประมาณ ๕๐๐-๖๐๐ กิโลกรัมต่อไร่ต่อปี
การปลูกและการดูแลรักษา
การเตรียมแปลงปลูกสบู่ดำ
พื้นที่ที่เหมาะสมในการปลูกสบู่ดำ คือ ดินร่วนปนทรายที่ระบายน้ำได้ดี เพราะต้นสบู่ดำไม่ทนทานต่อสภาวะน้ำท่วมขัง และอาจตายได้
สายพันธุ์เอเชีย
เมื่อเลือกพื้นที่สำหรับปลูกได้แล้ว การเตรียมแปลงสำหรับปลูกทำได้โดยการไถพรวนดินและยกร่อง เริ่มด้วยการไถหน้าดิน เพื่อให้ดินร่วน แล้วยกแปลงกว้างประมาณ ๑๐๐-๑๕๐ เซนติเมตร สูงประมาณ ๒๕-๓๐ เซนติเมตร และขุดหลุมกลางสันร่อง ขนาด กว้าง××ยาว×ลึกประมาณ ๒๕×๒๕×๒๕ เซนติเมตร สำหรับนำต้นกล้าพันธุ์ลงปลูก