๒. สร้างทำนบ (สรีดภงส์)

ได้มีการขุดแต่งบูรณะตระพังให้มีระดับสูงกว่าตัวเมืองเพื่อกันน้ำไว้ และสามารถระบายเข้าสู่พื้นที่ตัวเมืองตามคลอง และไหลเข้าสู่ตระพังต่างๆ มีการทำอย่างเป็นระบบ ทำให้ชาวเมืองสุโขทัยสามารถรักษาน้ำสะอาด ตามธรรมชาติ ให้อยู่ในที่ที่เหมาะสม ไม่ไหลลงสู่ที่ต่ำอย่างไร้ประโยชน์ จึงมีน้ำกินและน้ำใช้อย่างไม่ขาดแคลน เมื่อเก็บน้ำไว้ได้เพียงพอแล้ว จึงระบายออกนอกเมืองสู่ท้องไร่ท้องนาอีกชั้นหนึ่ง

๓. สร้างบ่อน้ำ

เพื่อรับน้ำที่ซึมมาจากตระพังต่างๆ ภายในตัวเมือง ซึ่งจะพบบ่อน้ำนี้จำนวนมากบริเวณฝั่งตะวันออกของกรุงสุโขทัย

๔. ทำท่อส่งน้ำ

เป็นท่อดินเผาเคลือบ ใช้เพื่อกรองน้ำสะอาด เป็นปากท่อกว้าง ปลายสอบเข้า ยาวประมาณ ๑๑๐ เซนติเมตร เมื่อดินหรือโคลน ไหลเข้าไปในท่อ จะตกตะกอนอยู่ในท่อ มีแต่น้ำสะอาดที่จะไหลออกมา นอกจากนั้นยังสร้างบ่อที่ก่อด้วยอิฐหรือศิลาแลงอยู่ทั่วไป เพื่อกรองน้ำที่มาจากสระหรือตระพังต่างๆ ให้สะอาดยิ่งขึ้นสำหรับใช้ดื่มกิน แสดงถึงการเริ่มรู้จักวิธีกรองน้ำให้สะอาด โดยผ่านท่อ ซึ่งนับได้ว่าเป็นจุดเริ่มต้นของการสาธารณูปโภคด้านการบริการน้ำให้แก่ประชาชนเป็นสมัยแรก

สมัยอยุธยาและราชธานีละโว้ 

สมัยนี้มีการกักเก็บน้ำโดยทำเป็นทำนบขังน้ำและอ่างเก็บน้ำ และยังขุดดินที่อยู่ตอนหน้าพระราชวังไปถมพื้นที่สร้างเมือง กลายเป็นบึงน้ำขนาดใหญ่ และใช้เป็นอ่างเก็บน้ำ เรียกว่า บึงพระราม

บึงพระราม อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ใช้เป็นอ่างเก็บน้ำมาตั้งแต่สมัยอยุธยา

ระบบประปาในราชธานีละโว้ถือเป็นจุดกำเนิดการประปาในราชอาณาจักรไทย เนื่องจากเมืองละโว้ หรือที่ปัจจุบันเรียกว่า ลพบุรี มีภูมิทัศน์ที่สวยงาม แต่อยู่ห่างไกลน้ำ สมเด็จพระนารายณ์มหาราชทรงเห็นความลำบากของประชาชนเรื่องน้ำกินน้ำใช้ โปรดให้ชาวอิตาลี คือ บาทหลวงโทมัสโซ วัลกูอาร์เนรา (Thomasso Valguarnera) และบาทหลวงดาโกลี (Dagoli) ดำเนินการขุดทำนบกั้นน้ำในทะเลชุบศร สร้างเป็นเขื่อนกักเก็บน้ำฝนไว้ใช้ตลอดปี และวางท่อดินเผาจากทะเลชุบศรผ่านปากจั่น (ประตูน้ำในสมัยนั้น) มาสู่สระแก้ว ซึ่งเป็นที่พักน้ำแหล่งที่ ๑ และมีท่อเชื่อมโยงจากสระแก้วไปสู่ที่พักน้ำแหล่งที่ ๒ จากที่พักน้ำแหล่งที่ ๒ จะมีท่อขนาดใหญ่มุ่งเข้าสู่เมืองลพบุรี บริเวณพื้นมีท่อน้ำดินเผาฝังอยู่จำนวนมาก เพื่อจ่ายน้ำให้อาคาร และพระที่นั่งต่างๆ ทั่วเขตพระราชฐานได้มีน้ำใช้ รวมทั้งบ้านหลวงรับราชทูต วัด และศาสนสถานของคริสต์ศาสนา ตลอดจนบ้านเรือนของขุนนาง