เล่มที่ 6
สถิติ
สามารถแชร์ได้ผ่าน :
ความหมายของคำว่าสถิติ
ในปัจจุบัน สถิติได้เข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันของคนเรามากขึ้น เรามักจะได้ยินได้ฟังตัวเลขสถิติอยู่เสมอ ไม่ว่าจะเป็นจากการสนทนา จากการอภิปราย จากวิทยุ และจากโทรทัศน์ ในหน้าหนังสือพิมพ์รายวัน ก็มีตัวเลขสถิติแสดงอยู่บ่อยๆ เช่น สถิติจำนวนประชากร สถิติผลผลิตการเกษตร สถิติปริมาณน้ำฝนที่ตก สถิติคนเกิดคนตาย สถิติจำนวนอุบัติเหตุบนท้องถนน ฯลฯ เป็นต้น อย่างไรก็ตาม แม้ว่าสถิติจะเป็นถ้อยคำที่คุ้นหู จนดูเหมือนเราจะรู้จักสถิติกันเป็นอย่างดี แต่พอเอาจริงเข้าก็ไม่แน่ใจว่า ทุกคนจะเข้าใจคำว่า "สถิติ" ได้ถูกต้องทั้งหมดเสมอไป
เมื่อได้ยินคำว่า "สถิติ" หลายคนจะนึกถึงตัวเลข ทั้งนี้เพราะสถิติที่คนทั่วไปรู้จัก และเกี่ยวข้องจะอยู่ในรูปของตัวเลข ตัวเลขนี้มักแสดงในรูปของยอดรวม ซี่งประมวลจากข้อมูลเบื้องต้นเป็นจำนวนมากๆ หรืออาจอยู่ในรูปใดๆ ซึ่งได้มา ด้วยการดำเนินการคำนวณอย่างหนึ่งอย่างใดตามวิธีการทางสถิติ เพื่อทราบความสัมพันธ์ หรือลักษณะโดยส่วนรวมของข้อมูลเบื้องต้นเหล่านี้ สถิติในความหมายที่เป็นตัวเลขนี้ บางทีก็เรียกกันว่า ข้อมูลสถิติ
สถิติในอีกความหมายหนึ่ง นอกจากที่กล่าวข้างต้น ซึ่งคนทั่วไปมักไม่ทราบ ได้แก่ ระเบียบวิธีทางสถิติอันประกอบด้วย การเก็บรวบรวม การนำเสนอการวิเคราะห์ และการตีความหมายข้อมูลที่เก็บรวบรวมมาได้ สถิติในความหมายนี้ เป็นศาสตร์อย่างหนึ่ง ซึ่งถือได้ว่า เป็นทั้งวิทยาศาสตร์ และศิลปศาสตร์
เมื่อกล่าวถึงสถิติในรูปที่เป็นตัวเลข หรือที่เรียกว่า ข้อมูลสถิติ ควรที่จะทำความเข้าใจเพิ่มเติม ถึงความแตกต่างระหว่างคำว่า ข้อมูล และข้อมูลสถิติ ข้อมูลเป็นคำที่ใช้เรียกข้อเท็จจริง ซึ่งได้มาจากการเก็บรวบรวมโดยวิธีใดๆ ก็ได้ เช่น โดยการสัมภาษณ์ โดยการนับ โดยการลงทะเบียน ฯลฯ เป็นต้น ข้อเท็จจริงเหล่านี้ อาจเป็นตัวเลข หรือไม่เป็นตัวเลขก็ได้ ข้อมูลเพียงตัวเดียวไม่ถือว่าเป็นข้อมูลสถิติ สถิติหรือข้อมูลสถิติจะต้องเกิดจากข้อมูลจำนวนมากๆ ปริมาณน้ำฝนที่ตกใน ๑ วัน เป็นข้อมูล แต่ยอดรวม หรือค่าเฉลี่ยต่อวันของปริมาณน้ำฝนที่ตกใน ๑ เดือน หรือ ๑ ปี จึงจะถือได้ว่า เป็นข้อมูลสถิติ อย่างไรก็ดี ข้อมูลสถิติในบางสถานะมีลักษณะเป็นข้อมูล เช่น ปริมาณข้าวส่งออกรายปีในระยะเวลา ๑๐ ปี เป็นต้น ตัวเลขเหล่านี้ แต่ละตัวคือ สถิติ หรือข้อมูลสถิตินั่นเอง เพราะเกิดจากยอดรวมของปริมาณข้าวส่งออกรายเดือน ในเวลา ๑ ปี แต่ในขณะเดียวกัน ตัวเลขเหล่านี้ ก็มีลักษณะเป็นข้อมูลด้วย ในกรณีที่ถูกนำไปวิเคราะห์ เช่น การหายอดรวม หรือค่าเฉลี่ยในรอบ ๑๐ ปี ดังนั้น ข้อมูลสถิติในบางสถานะจึงอาจเป็นข้อมูลได้ แต่ข้อมูลจะเป็นข้อมูลสถิติมิได้
ความเป็นมาของสถิติ
เช่นเดียวกับศาสตร์ทั่วไป สถิติได้รับการพัฒนาที่ละเล็กละน้อยเรื่อยมาตามแต่ว่าเมื่อไร หรือที่ใด ที่มีความจำเป็นต้องใช้ประโยชน์จากสถิติ ตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์ปรากฏว่า การหาค่าเฉลี่ย ซึ่งเป็นค่าสถิติอย่างหนึ่ง เป็นที่รู้จักกันดีแล้วในยุคของปีทาโกรัส นักคณิตศาสตร์ชาวกรีก ซึ่งมีอายุอยู่ในสมัยศตวรรษที่ ๖ ก่อนคริสต์กาล อย่างไรก็ตาม ก่อนหน้านั้นเป็นพันปีมีหลักฐานที่เชื่อได้ว่าจักรวรรดิต่างๆ ที่รุ่งเรืองในสมัยนั้น เช่น อียิปต์ และจีน เป็นต้น ได้มีการบันทึกข้อมูล และรู้จักนำข้อมูลมาใช้ประโยชน์กันแล้ว แต่ข้อมูลที่ใช้กันสมัยนั้นคงไม่ยุ่งยาก และสลับซับซ้อนมากนัก การเก็บรวบรวมข้อมูลคงจัดทำขึ้นตามความจำเป็น และความต้องการที่จะใช้ในการบริหารประเทศเป็นส่วนใหญ่ ตัวอย่างข้อมูลเหล่านี้ ได้แก่ จำนวนประชากร เนื้อที่ที่ใช้ในการประกอบการเกษตร จำนวนปศุสัตว์ ซึ่งถูกนำไปใช้ในการจัดเตรียมกำลังป้องกันประเทศ และการจัดเก็บภาษีอากร
วิชาสถิติได้รับการพัฒนาให้อยู่ในรูปแบบของสถิติสมัยใหม่ ในคริสต์ศตวรรษที่ ๑๖ เมื่อรัฐบาลของประเทศต่างๆ ใน ยุโรปตะวันตก ให้ความสนใจ ในการรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับพลเมือง ต่อมาในคริสต์ศตวรรษที่ ๑๗ ปรากฏว่า ได้มีการเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยวิธีการสำรวจคล้ายๆ กับวิธี ที่ได้ดำเนินการอยู่ในปัจจุบัน อนึ่งในช่วงเวลาเดียวกันนี้ บรรดาบริษัทประกันชีวิต ก็ได้มีการเก็บรวบรวมสถิติชีพ (Vital statistics) เพื่อใช้ในการกำหนดอัตราดอกเบี้ยประกันชีวิต เมื่อสังคม และธุรกิจด้านต่างๆ มีความเจริญก้าวหน้ามากขึ้น ความต้องการใช้ประโยชน์จากสถิติ ก็เกิดมีมากขึ้น เป็นเงาตามตัว ความต้องการในด้านนี้เป็นปัจจัยสำคัญ ที่ผลักดันให้วิชาสถิติ ได้รับการพัฒนา จนกลายเป็นศาสตร์ ที่มีความสำคัญยิ่งแขนงหนึ่งในปัจจุบัน และถูกนำไปประยุกต์ เข้ากับวิชาการสาขาอื่นๆ แทบทุกสาขาวิชา
ประโยชน์และลักษณะสำคัญบางประการของข้อมูลสถิติ
เมื่อสังคมมนุษย์มีความเจริญมากขึ้น ปัญหาด้านต่างๆ ก็เพิ่มความสลับซับซ้อนยิ่งขึ้นควบคู่กันไป เช่น ปัญหาการพัฒนาประเทศ ปัญหาการบริหารหน่วยงานต่างๆ ทั้งของรัฐ และของเอกชน ปัญหาเกี่ยวกับการดำรงชีวิตในครอบครัว และปัญหาที่เกี่ยวกับการค้นคว้าวิจัยทั้งทางวิทยาศาสตร์ และสังคมศาสตร์ เป็นต้น เนื่องจาก ข้อมูลสถิติเป็นเสมือนหนึ่งแสง ที่ช่วยส่องให้เห็นความจริง หรือเห็นสภาพความเป็นไปเกี่ยวกับเรื่องนั้นๆ ดังนั้น ในการตัดสินใจ หรือวางแผน เพื่อแก้ไขปัญหาเหล่านี้ จึงจะขาดสถิติเสียมิได้ สถิติมีส่วนช่วยอย่างสำคัญให้การวางแผนดำเนินงานเป็นไปอย่างมีหลักเกณฑ์ ซึ่งเป็นผลทำให้การดำเนินงานต่างๆ มีโอกาสผิดพลาดน้อยลง
